ضرب‌المثل‌های بهاری

ضرب‌المثل‌های بهاری

بهار، در گذشته دهستانی بود مشهور، ولی اینک شهری است در استان همدان.

مثل‌های ربان بهاری

• خراب قالَین مَدئوآ، بی کَن ائولَین ایککه هووآ
  • ویران شوی مَدآباد، یک دِه باشی با دو هوا
    • دهکده‌ای با دو آب و هوای متفاوت بخشی صاف و بخشی ابر و بارانی که در وصفش اینگونه گفته شده مشابه مثل معروف سیاست یک بام و دو هوا.
• همدان ایراق کَردوسِه یاخون
  • همدان دور اما کِرت‌اش نزدیک
    • کنایه از اینکه بجای گفتن یا داعا کردن، گفته‌ات را در عمل ثابت کن.
• قارداش قارداشین آتنِه ایسْسَمز، باجه باجه‌نین ساچه‌نِه.
  • برادر برای برادر اسب نمی‌خواد، خواهر برای خواهر گیس بافته.
    • کنایه از اینکه هیچکس تحمل یا چشم دیدن رفاه و خوشبختی دیگری را ندارد.
• عَشْشگ ایشلَر آت یی‌یَر، کُرد ایشلَر تات یی‌یَر.
  • خر کار می‌کند اسب می‌خورد، کُرد کار می‌کند تات می‌خورد.
    • کنایه از اینکه یکی نصیبش زحمت است دیگری نصیبش نعمت.
• بالوق ایسی‌یَن گؤتنه باسَر سئوق سوع.
  • هر کی ماهی می‌خواهد باید سردی آب را هم تحمل کند.
    • کنایه از اینکه گنج خواهی در طلب رنجی ببر.
• آز یی‌یَرم حکیم گؤزه چاقاردَرَم، دوز گزَرَم حاکم گؤزه چاقاردَرَم.
  • کم می‌خورم چشم پزشک دربیاد، راست می‌گردم چشم حاکم دربیاد.
    • کنایه از اعتدال در هر کاری که موجب خسارت برای انسان نگردد.
• سِقره سئوعر سئوعر، قوروقن‌نَه بِراخَر.
  • گاو را پوست می‌کنَد می‌کنَد، به دمش که رسید رها می‌کند.
    • کنایه از اینکه ۹۰ درصد کار تمام کرده باشی و آن را رها کنی.
• غِیرَت آقاجه‌نین بیره آردِ بیره ناموس، ائونَن قالدوقه تاراپ و توروپ.
  • محصول درخت غیرت یکی حیاء و دیگری ناموس است، الباقی هِرّی.
    • کنایه از اینکه انسان در زندگی دو خصوصیت حیاء و ناموس را داشته باشد بس است.
• سَن کوسن‌نع قارقع‌لر قَره گی‌یَر.
  • تو قهر کنی کلاغ‌ها سیاه می‌پوشند.
    • کنایه از اینکه قهر تو تأثیری ندارد همانطور عزاداری کلاغ‌ها چون ذاتاً سیاهپوش هستند.
• قؤز آقاجه‌نع دیده‌لع قارقع کوسود بِلَی‌نَن، دیده بی قؤز منفعتِم.
  • به درخت گردو گفتند کلاغ ازت قهر کرده، گفت یک گردو به نفع من.
    • کنایه از اینکه این کلاغ هست که محتاج درخت است نه درخت محتاج کلاغ.
• آق عش‌شَگ پنّیر ائولهَ، سَنه گؤرمَز
  • خر سفید اگر پنیر بشه تو را کفاف نمی‌کند.
    • کنایه از پرخوری.
• باش ایککه ائولدِ، بیره‌نِه کس
  • سر که دوتا شد، یکی را بزن یا بِبُر.
    • کنایه از دو حاکمیتی بویژه در خانواده که فقط پدر فصل‌الخطاب هست اگر پسر نیز جای پدر نشست دیگه اوضاع عادی نیست یکی باید کنار برود.
• یخِلدین علین قاپ ائوز دیزینن دوو
  • زمین خوردی برای بلند شدن به زانوی خود متکی باش.
    • کنایه از قطع امید یا کمک از دیگران بویژه در امور کمک مالی.
• ائیلان هر ناقارد اَیرو اَیرو گِدهَ، لوعیع گیرندَ دوز ائولَر.
  • مار هر چقدر کج و معوج راه برَوَد، هنگام داخل شدن به لانه راست می‌گردد.
    • کنانه از افرادی است که بیرون از محیط خانه رفتار و مماشات خشن دارند اما به خانه که می‌آیند ساکت و آرام هستند.
• عونوم علَنِد، غربیلِم آسِلِد.
  • آردمان الک شده، غربالمان آویخته شده.
    • کنایه از اینکه دیگر دوران مفید زندگی تمام شده و آنچه مانده بکاری نیاید.
• پُخ ائوسْسِن‌نَه عروگ تاپِد.
  • روی مدفوع آلو زرد یافته.
    • کنایه از خود شیفتگی و خوشحالی بیجا همانند کودکی که آلو زردی پیدا کرده باشد.
• دِئوع دیزه‌نِه بَگَنَر، خانم قِز ائوزنِه
  • شتر زانویش را می‌پسندد، دوشیزه‌ خانم خودش را.
    • کنایه از غرور و خود برتر بینی.
• تومّان سِز دیزه یرتوقع گولورِه
  • بی‌ شلوار (بی‌تومون) به زانو پاره می‌خندد
    • کنایه از عیب‌جویی بیجا. توکه شلوار نداری چرا به شلوار پاره پوشیده‌شده می‌خندی!
• خیر ایسْسَه، خیر گَسْسِه قاپی‌یَین
  • نیکخواه باش تا نیکی‌ها در خانه‌ات را بزنند.
    • پندار نیک، یکی از سه اصل آیین زرتشت.
• قویون‌ نِه تاش وئورد غورتَ
  • گوسفند را به امانت سپرده به گرگ
    • حماقت محض، دچار خطای شدید شدن.
• بَد گونِن‌ نَه قارداش گَرَگ، بیگانَه‌ دَن امداد ائولمَز.
  • در روزهای سخت متکی برادر باش، از بیگانه امیدی نیست.
    • کنایه از اینکه هنگام گرفتاری و مشکلات به بردار متکی باشی بهتر از دوست است.
• علین یاقلِدِه چَک ائوز باشی‌یَن
  • دستت خیلی پر چربه بکش به سر خودت
    • کنایه از اینکه اگر خیلی دست و دل بازی ترحمی به بستگان خودت کن.
• یالانچه طاما کاره آللادَر
  • دروغگو طمع‌کار را گول می‌زند
    • کنایه از اینکه از طمع‌کاری به پرهیز.
• ملّا ملّایَه فَد وَرَر، ائوزه گِدَر گؤت وَرَر
  • ملّا به ملّا فن (درس اخلاق) میدِ، خودش میره کون میدِ
    • کنایه از اینکه دیگران را از گناه پرهیز می‌کنه ولی خودش پیشقدم در کناه است.
• کوزَه سو یولِن‌نَه سینَر
  • کوزه در راه آبرسانی می‌شکند
    • کنایه از اینکه هر کسی یا هر چیزی در کاری که مشغول هست عاقبت دچار حادثه مرگ می‌شود.
• کُر رِنَن چئورگ یدین خدانِه منظور دَ بیل
  • با آدم کور اگر هم لقمه شدی خدا را در نظر داشته‌باش.
    • کنایه از اینکه با انسان نابالغ، یتیم، صغیر مراوده پیدای کردی خدا را ناطر عمال خویش بدان.
• وار ای‌یه کَرَم ای‌یه، یوخ ای‌یه ورَم ای‌یه
  • خانه دارا خانه امید، خانه ندار خانه مصیبت هست.
    • کنایه از اینکه مهمان خانه پولدار شدن امیدواری دارد اما مهمان خانه بی‌پول نامیدی دارد.
• مِفت عرَقه ملّا دَ ایچر
  • عرَق مفت را ملّا هم می‌خورد
    • کنایه از اینکه مال اگر مفت باشد همه نوع انسان اهم از عابد، زاهد هم طمع می‌کنند.
• قورباغه‌یَه دیده‌لَه حاجه‌لک‌لک یاخچه حیواننِه، دیده گَه دالِم اِورتَ سِن‌نَن سُروش (با تصویر)

  

  به قورباغه گفتند ...

  • به قورباغه گفتند لک‌لک حیوان خوبی است، گفت بیائید از پشتم (ستون فقرات) بپرسید
    • کنایه از اینکه هر کس یا هر چیز برای همه نمی‌تواند خوب یا مفید باشد.
• آششاقِدَ اِتورمِره، یوخارِدَ یِره یوخ
  • پایین مجلس نمی‌شینه، بالای مجلس هم جا ندارد
    • کنایه از اینکه خود را متاع یا شخصیت قابلی دانستن.
• ظِلم مِنَن آباد ائولَن، آخِره برباد ائولَر
  • چیزیکه با ظلم آباد بشه، آخرش برباد میشه
    • کنایه از اینکه ظلم پایدار نخواهد ماند.
• چالمَه خلخین تَختَه قاپِه‌سِنِه، چالَلَه دَمِر قاپین
  • نکوب در تخته کسی‌را، عاقبت می‌کوبند در آهنین‌ات را
    • کنایه از اینکه سر بسر ضعیف‌تر از خودت نزار، یه موقع سربسرت خواهند گذاشت.
• یاخچه لوقع یامانّوق، کؤر اعششگَه سامانوق
  • جزای خوبی بدی، مانند کاهدان برای خر کور
    • کنایه از آدم نمک نشناس که هر چه خوبی کنی جوابت را با بدی پاسخ می‌دهد.
• دِئوع نالبندَ برالِره
  • شتر به نعل‌بند اخم می‌کنه
    • کنایه از اینکه همانطور شتر از نعل بدش میاد، برخی‌ها هم ممکن است از چیزی که تو دوست بدشان بیاد.
• گولمَه قونشِه‌یَه، گَلَر باشی‌یَن
  • به همسایه نخند، روزی هم نوبت تو خواهد شد
    • کنایه از اینکه هیچوقت به خاطر نداری مردم، آنها را مسخره نکن روزی تو هم ندار می‌شوی.
• کر کُر سؤزِنّه دَگِل
  • کر به حرف کور نیست
    • کنایه از آشوب و بلوا در جمع، اجتماع آنارشیستی
• دانایَه اشارَه، نادان‌ نَه کُِددَگ
  • به دانا اشاره، به نادان کتک
    • کنایه از اینکه به انسان باشعور اشاره کافیست ولی به نادان باید با زور بفهمانی.
• گِژ گؤردِلَه کَنْ نِمِزه، تِز بیلدِلَه فن‌نِمِزه
  • دیر دیدند شهرمان، زود فهمیدند فن‌نمان
    • کنایه از غریبه‌ها که نیامده زود فوت و فن فرهنگی سکنه را یاد می‌گیرند
• هر ائوس‌سُرَه گؤتّه پانموق تَپَین، پانوموق تاپِلمَز
  • به هر کون گوزو پنبه بتپانی، پنیه گیر نمی‌یاد
    • کنایه از اینکه نباید به هر سخن بیهوده اهمیت قائل شد
• دِیله ائولمی‌یده قارقَه گؤزِ نِه چاقار دردِه
  • زبان نداشت کلاغ چشم را درآورده بود
    • کنایه از آدم‌های لاف زن و توخالی
• خدا، گِج اِلَر رو گوج اِلّر
  • خدا دیر انجام می‌دهد، امّا با زور انجام می‌دهد
    • کنایه از به مکافات رسیدن آنهایی که هیچوقت آدم باورش نمی‌شد که به مکافات برسند.
• آه مظلوم یِردَ قالمَز
  • آه مظلوم زمین نمی‌مونه
    • کنایه از اینکه هر آدم بی‌پناهی را بدون یاور حساب نکن.
• ساق باشی‌یَن سقّز یاپوش دوورورَین
  • به سر یا موهای سالم آدامس می‌چسبانی!
    • کنایه از دردسر بیجا برای خود تولید کردن
• طئوق هر ناقارد کول اَلَر اِوز باشِنَه اَلَر
  • مرغ هر چقدر گرد و خاک کنه به سر خودش می‌ریزه
    • کنایه از هر کاری علیه دیگری انجام دهی علیه خودت هم هست (این مثل ویژه دختران و تازه عروسان است)
• دالدَن داش آتماق توپپوقّه دَییَر
  • سنگ پشت سر انداختن به قوزک پا می‌خود
    • کنایه از کار به موقع است. هنگام دعوا توانستی کاری انجام بده وگرنه حریف وقتی دور شد سنگ انداختن پشت سر او فایده ندارد.
• غورت دوماننِه گون آخدارَر
  • گرگ به دنبال روز مه‌آلود است
    • کنایه از دشمنی که مترصد فرصت یا نقطه ضعفی باشد
• کؤر شهرِنَه گِددین بیر گؤزین یوم
  • به شهر کورها که رفتی حتما یک چشمت را ببند
    • کنایه از همرنگ جماعت شدن بویژه در دیار غریب. اگر در شهر کورها چشم سالم داشته باشی حتما یکی را کور می‌کنند.
• پیس اِونورِه، یِرهَ دهَ اِوتور مِرِه
  • بد می‌رقصد، زمین نمی‌شیند. یا تمام هم نمی‌کند
    • کنایه از عاصی کردن جمع از نوع حرف زدن یا حرکات نا دلپذیر
• عت گَتِه مَمیش، کؤفتَه ایسسِرِه
  • گوشت نیاورده، کوفته می‌خواهد
    • کنایه زن به شوهر، خرجی نمی‌دهد انتظار هم دارد.
• قُطُر گیچه سرچشمَه دهَ سو ایشمَز
  • بز پیر از سر چشمه آب نمی‌خورد
    • کنایه از فیس و افاده آدم‌های زشت و پیر و پاتال
• اَیرو اِئوتورگ دوز دانیشگ
  • کج بشینیم راست صحبت کنیم
    • کنایه از صداقت داشتن در موضوعی بین دو یا چند نفر
• قاریش قّنین عجله گلَندَ قانت چاقاردر
  • مورچه عجلش سر برسده بال در می‌آورد
    • کنایه از بی‌قراری یا فعالیت مخاطره آمیز
• هر عششگَه میننیگ اِئوس‌سُرَن غولِه چخدِه
  • هر خری سوار شدیم گوزو درآمد
    • کنایه از بر خورد با آدم‌های نیمه راه، رفیق نیمه راه
• چؤلمگ گیللار نَر قاپاقه‌نِه تاپَر
  • دیگچه می‌چرخد درش را می‌یابد
    • کنایه هر چیز یا هر کس مناسب قواره خودش را یافتن
• ایککه آتدو بی قارش‌قّه یَه گؤجدِه
  • دو موچه کوچک به یک مورچه بزرگ غالب است
    • کنایه از برتری ضعیفان در صورت اتحاد
• دِئوع یّه دیدِه لَه بونی اَیرودِه، دیده هارم دوزدَه که بونوم دوز اِئولَه
  • به شتر گفتند گردنت کجی هسست، گفت کجای تنم راست است که گردنم راست باشد
    • کنایه از عیوب زیاد کسی که وقتی یک عیبی از او شناخته می‌شود
• کُرد بازارَه گِدمَسِه، بازاردَه کُرد سِز قالمَسه
  • کُرد به بازار نرود، ولی بازار هم بی کِرد نباشد
    • کنایه از هدر دادن پول با خرید بیجا و به درد نخور که ظاهرا اخلاق بانوان کُرد بوده
• پیشیگهَ دیده‌لهَ پُخین درماننِه، سیشدِه اِوسِه‌نِه کوللِدِه.
  • به گربه گفتند مدفوعت درمان هست، رید رویش را پوشاند
    • کنایه از کسی که وقتی فهمیده شئ با ازرشی دارد فوری پنهان کند
• هر دَدَسنِه گؤزه نِه چاقاردَنَه دیمَزلهَ کوراوغلی
  • هر کس چشم پدرش را درآورد کور اوغلی نمی‌شود
    • کنایه از کسی که با فضا سازی بخواهد شهرت کسب کند.
• قوز قابُقن‌نَن چخده، قابُقه‌نِه بَگَنمَز
  • گردو از پوستش درآمد، دیگر آن را نمی‌پسندد.
    • کنایه از کسی یا که گذشته تحقیر آمیزش زود از یادش برود
• قوجَه‌نِه یوللَمَه عشْشگ آلماقَه، جوانِه یوللَمَه آرباد آلماقّه (با تصویر)

  

  پیرمرد مناسب خواستگاری

  • پیرمرد را برای محک یا خرید خر نفرست، جوان را برای محک یا پسند عروس نفرست.
    • کنایه برای هر کاری کسی را بگذار که از پسش بتواند بیاید.
• قرمز آلمع بگ اوغله‌نَه یاراشَر
  • سیب سرخ مناسب بچه خان است
    • کنایه از تبعیض و تفاوت گذاشتن میان افراد پولدار و مستمند
• هیز هیزه تاپَر، سو چوق‌غوره
  • روسپی روسپی را می‌یابد، آب چاله را
    • کنایه از میخ و تخته جور آمدن است هر کسی یا چیزی لنگه خودش را قبول دارد
• گؤتِه‌نین شَمِه گچِد
  • شمع کونش خاموش شده
    • کنایه از عقیم شدن یا بیحالی در سالمندی است
• نومورتَه اَلِمَره هَیچ، رامانِه دَ یِیره
  • تخم که نمی‌گذارد هیچ، تخم‌های زیرش را هم می‌خورد
    • کنایه از عدم سوددهی یا زیان‌ آورد بودن حیوان یا جنسی است
• مال گِدَر بی‌یَرهَ، گومان گِدَر مین یِرهَ
  • مال مسروقه را یک نفر می‌دزدد، اما فکر یا گمان صاحب مال به هزار جا می‌رود
• اِئوزه پُخ جنگ، سئوزه اِوخ جنگ
  • خودش به قد گُه، حرفش به قد تیر
    • کنایه از آدم رذلی که طعنه یا حرف‌های نیش‌دار بزند
• خَلخ اِئولدهِ عشْشَگ، بِزدهَ اِئوللَگ پالانِه
  • مردم خر شدند، با هم پالانش می‌شویم
    • کنایه از خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو
• یوموروقه بیزهَ وئورولماق اِئولمِز
  • با مشت نمی‌توان بر سر میخ کوبید
    • کنایه از عدم مخالفت با برخی کارها یا اراده‌های قوی
• مالین قرص توت، قونشِین اِوغره بیلمع
  • مالت را صفت نگهدار* همسایه را دزد ندان
• هر زادین تازّهَ سه، دوستین کؤنَه سه
  • هر چیز تازه، اما دوست کهنه
    • انخاب تازهٔ هر چیز بهتره، اما در انتخاب دوست کهنه‌اش بهتره
• گؤت وَرَنع صفت اِئولمز
  • آدم کنونی صفت ندارد
    • کنایه از مهر و وفا به آدم‌هایی است که هیچ قدرش نمی‌دانند
• گؤت وَرنین پوله بؤاَسیلهَ خرج اِئولَر
  • درآمد آدم کونی خرج بواسیر میشه
    • منایه از درآمد حرام یا باد آورده که دوامی ندارد
• چی‌بینَ دیده‌لهَ مِنار گؤتی‌یَن، دیده اِئودع گنجایشدی‌نَن
  • به مگس گفتند مناره به ماتحت تو، گفت آن هم با گنجابش میسر هست
    • کنایه از فعل یا کردار غیر معقول یا غیر ممکن
• دیده هاردَن گَللَین دیده هند و چین نَن، دیده بَللودهَ پِته پاچچیَ‌نَن
  • گفت از کجا می‌ایی گفت از هند و چین، گفت معلومه از آن ساق و پاهایت
    • کنایه از دورغ بزرگ یا غیر محتمل
• هر میَزین گؤتِن‌نَه چئوپ اِئولَر
  • هر دانه مویز (انگو خشک) یک چوب یا بند ته‌اش دارد
    • کنایه از این است که همه انسان‌ها یک نقطه ضعف یا عیبی حتما دارند
• خان کُپگ اوغله دیید بلهَ سه نَه
  • خان (ارباب) بهش پدر سوخته گفته
    • کنایه از خود شیفتگی به سبب اهانت یا شوخی تحقیر آمیز شخصیت صاحب نام با آن
• ضرَره دیزدَن نِه، خیره توپ‌پوق‌دَن
  • زیانش تا زانو اما سودش تا قوزک
    • کنایه از معامله با کسی یا چیزی که زیان‌ده است
• بِزِم دامَه بی دانَه گؤته بوتون قوش قون مَدِه
  • به بام یا دیوار خانه ما یک گنجشک کون سالم نه نشست
    • کنایه از دوستان زیاد اما همه بی‌وفا
• یاخچه‌لوق اِلَه آت دریایَه، بالوق بیلمَز خالق بیلَر
  • خوبی کن بیانداز به دریا، ماهی نفهمید خدا می‌فهمد
    • کنایه از اجر و پاداش خوبی‌ها بی نصیب نخواهد ماند حتما مزد آن را خواهی گرفت
• منِم قوچ‌چوم اِئولسِه، قویونِه‌نِه بغدادَن گَتِر رَم
  • من قوچ یا نر داشته باشم، ماده‌اش را از بغداد می‌گیرم
    • کنایه از داشتن فرزند ذکور است که جفت او را به هر قیمتی تهیه خواهد شد
• گؤتین چخسه ولی آدین چخمَسه
  • ماتحت‌ کسی در بره اما نامش در نره
    • کنایه از انگشت‌نما شدن بخاطر ویژگی خاص نزد خاص و عام
• چراغ اِئوز اتگِه‌نَه اشْشق سالمِز
  • فانوس به دامنه خویش نور نمی‌رساند
    • کنایه از برادر یا فامیل نسبی که سودی برای خودی ندارد، کرم او غریبه‌ هستند.با تصویر

      

      چراغ به دامن خودش نور نمی‌پاشد

• بیکار چه‌لوقدَن چیبین داشْشاقِه چَکِره
  • از زور بیکاری مشغول مگس گیری یا جراحی مگس است
    • کنایه از آدمی که گرسنه می‌مونه اما سراغ کار کم ارزش نمیره
• یازِه سه خرخِه یان‌نِرره، ایچرِه سه اِئوزُمَزه
  • از ظاهرش دل مردم میسوزه، از باطن‌اش دل خودم میسوزه
    • کنایه از شوهر بدجنس که ظاهری عوام‌فریب‌ دارد یا ماشین قراضه‌ای ظاهری شیک دارد و ...
• اَیران آشِه نخوده تَکِن اِئورتع دَ دورّه
  • مثل نخود آش وسط می‌ایسته
    • کنایه از افرادی بی اثر در وسط رفت و آمد مانند جمع عروسی یا اجتماع مذهبی و غیره
• سَن گِدَن یوللَره من تخت اِلَمِه شَم
  • راهی که تو رفتی من ساخته بودم
    • کنایه از کسی که می‌خواهد سر از خود با تجربه‌تر کلاه بگذارد
• سَن توتَن قوشلَرهِ من قوروقِنه یون مِه‌شَم
  • پرنده‌ای که تو گرفتی من دمش را قیچی کرده بودم
    • کنایه از کسی که می‌خواهد سر از خود با تجربه‌تر کلاه بگذارد
• بووئول که قوش بیلدَر که قوشَه جیک‌جیک اَئورگَدِرِه
  • کنجشک امسالی به گنجشک پارسالی جیک‌جیک یاد می‌دهد
    • کنایه از بی‌تجربه‌ای که بخواهد به یک با تجربه راه و رسم یاد دهد
• قونشِه‌نِی عشْشگه‌نَه چؤش دِی، دوردِ دورد، دورمَه‌دِ بی تبْبوگ دَ گؤتِه آغزِن‌نَن
  • به خر همسایه هیش بگو، ایستاد که ایستاد، نه ایستاد یک لگد هم به سرینش بزن.
    • کنایه از نصیحت کردن افراد یا جوانان غیر آشنا، از روی خیرخواهی، ولی اگر نصیحت پذیر نشد بگذار به امان خدا.

مثل‌های مترادف با زبان فارسی

• بیره نِه کَن‌ نَه قومَز دِلهَ، کدخدا ای‌ینه آخادارَردِ.
  • یکی را به ده راه نمی‌دادند سراغ خونه کدخدا را می‌گرفت.
• هم همدانی شانه‌ سِن‌نَن ائولدیگ، هم بغدادین خرمَه‌ سِن‌نَن.
  • هم از انگور شانی همدان جا ماندیم هم از خرمای بغداد.
• داغ داغَه چاتمَز، آما آدام آدامَه چاتَر
  • کوه به کوه نمی‌رسه امّا آدم به آدم می‌رسه.
• لَحع سودَن بالوق توتورِه
  • از آب گل‌آلود ماهی می‌گیره.

مثل‌های مشابه اما ناهمگون

• چال قازَن چال گؤتننَه ائولَر
  • کسی که چاه (دام) برای کسی می‌کَنَد، ته چاه خودش قرار دارد. مشبه مثل فارسی: چاه مکن بهر کسی اوّل خودت دیگر کسی.
• آیه‌دَن چخدیگ غورت‌َ راس گلدیگ
  • از گیر خرس درآمدیم به تور گرگ افتادیم. مشابه مثل فارسی: از چاله درآمدیم تو چاه افتادیم.
• آج طئوق یوخِدَ دان گؤررِه
  • مرغ گرسنه تو خواب دانه می‌بینه. مشابه مثل فارسی: شتر در خواب بیند پنبه دانه.
• لالون‌نِه سینوق قابدَ سو ایچَر
  • لالجینی تو سرامیک شکسته آب می‌خورد. مشابه مثل فارسی: گوزه‌گر در گوزه شکسته آب می‌خورد.

کنایه‌ها و اشاره

• خوش دریا دَکه بالوق‌لَر حالنَه.
  • خوش بحال ماهی‌های دریا.
    • اشاره: مهمان به تشنگی خویش، با این جمله میزبان می‌فهمد که مهمان تشنه‌است فوراً با تُنگ آب و لیوان به حضور رسیده آب را تقدیم می‌نمود.
• زمستان چکمیین بلبل بهارین قدرنه بیلمز
  • بلبل رنج زمستان نکشیده قدر بهار را نمی‌داند.
• گِشده بهاره عمرِمِز، ایت کؤرپه‌دَن گِچن بَره
  • گذشت بهار جوانی‌مان مانند سگی که از زیر پل رد میشه.(با تصویر)

    

    هنگام عبور سگ از تونل پل پوست تنش کنده‌میشه

    • اشاره: به زندگی سخت و مشقت‌بار در دوران جوانی.
• آز وارده عاروق عروق، بیدَ گلدِ دابانه یاروق
  • کم بود آدم‌های گرسنه و لاغر مردنی، یکی هم اضافه شد پاشنه ترَکی
    • اشاره: به مهمان ناخواندهٔ یک لاقبا در جمع دیگر مهمانان یک لاقبا
• سن دیَیَن ائوسه، شَر یاتسه
  • هرچی تو بگی همان، فقط شَر نشه
    • اشار: در مقابل افراد شرخر ابراز میشه، یعنی هرچه ناحق هم بگی قبوله به شرطی که دردسری ایجاد نشه.
• آق اِیتین قَرهَ گونِن نَه
  • روز سیاه سگ سفید
    • اشاره: به کسی که پُز عالی دارد ولی روزهای مشقت‌باری را تحمل می‌نماید.
• کوئله کُپگه تَکِن گیریشدَه، دا بِراخمِرِه
  • مانند سگ کولی گاز گرفت دیگه ول نمی‌کنه
    • اشاره: به آدم‌های سمنج و لجوج که تا بهانه‌ای بدستشان افتاد ول کن ماجرا نیستند.
• عل مرد ائولَر، گؤز نامرد
  • دست مردانگی دارد اما چشم نامردی
    • اشاره: نوعی قوّت قلب به هنگام کار در زمین زراعی دوران بیل و بیلچه اظهار می‌شد که چشم از حجم کار می‌ترسد ولی دست بی‌توجه اقدام کرده تمام می‌کند.
• عودهِ عودهَ نِه ساخلَسه، بوگَجَه شاباش مَنِم‌ نِه
  • برنده برنده را نگهدارد، امشب شاباش مال من است
    • منسوخ شده؛ از سرزبان‌ها افتاده، افراد کهن‌سال پنجاه شصت سال پیش اغلب بکار می‌بردند، ولی اکنون نه شنیده‌می‌شود و نه رمزگشایی گشته‌است.
• آز یی، ها یی
  • کم بخور، همیشه بخور
    • اشاره: به اصراف نکردن و اعتدال را موقع داشتن نگهداشتن.
• یی‌مَمیشدَن آل و یی‌میشَه
  • از نخورده بگیر بده به خورده
    • کنایه از اینکه آنی‌که همیشه در ناز و نعمت بسر برده از آنی که در فقر نداری بسر برده حریص‌تر است.
• اِیککه قارنِه ائولَیده بیرِنَه یِرتَرده
  • دو شکم داشت یکی را پاره می‌کرد
    • اشاره به آدم‌های گرگ صفت که اگر سر سفره‌شان یکی اضافه گردد فوراً طرد می‌کنند.
• هَیچ یاتوقین دالِه سُرَ آیوق ائولمَسِه
  • هیچ در خوابی بیدار دنبالش نباشه
    • کنایه از اینکه تعقیب هیچ غفلت زده‌یی دشمن محتال نباشد.
• چئوپ باشه یایلِد
  • سر علف خورده
    • اشاره به آدم‌های هالو و بسیار ساده لوح که فوری گول می‌خورند
• عمری‌یّن بی گون قالسَه توتَرم بَلَین
  • یک روز به عمرت مانده گیرت میارم
    • اشاره به کینه و لجاجت بی حدو حصر
• حَلَه بؤ خمیر چوخ سو آپارَر
  • این خمیر یا آرد خیلی آب می‌کشد
    • کنایه از دنباله‌دار شدن موضوعی که عاقبت خوشی ندارد.
• جان کُردِه چَکِره
  • جان کُردی می‌کشد
    • کنایه از سخت جان دادن یا جان تسلیم نکردن در حال احتزار
• حسّابه سؤزین جوابه یوخ
  • حرف حسابی جواب ندارد
    • کنایه از سخنان با منطق است که کسی نتواند ایراد بگیرد
• یوکه سامان نِه
  • بارش کاه است
    • کنایه از کسی که فقط لاف می‌زند در عمل هیچی نیست

اشاره‌ها در قالب نظم

نقش انسان

• آدام واردِ آدام‌نرین نقشدِ
  • آدم هست که فقط شکل آدم‌ دارد.
• آدام واردِ حیوان اون‌نن یاخچدِ
  • آدام‌ هست که حیوان از آن نجیب‌تره.
• آدام واردِ دینه‌رننع دُر تؤکر
  • آدم هست سر بسرش بزاری از گفته‌هایش دُر میریزه.
• آدام واردِ دینه‌نرمیین یاخچدِ
  • آدم هست سر بسرش نزاری بهتره

غرور بیجا

• ای سَخسِه ساتَن قارداش (با تصویر)

  

  چوخ سخسه قِرللدمَه ...

  • ای بردار سرامیک ساز
• چوخ سَخسِه قِرِل‌ لَدمَه
  • خیلی گِل سرامیک را نچرخان
• چوخ‌لَردَ قِرِل لَدِ
  • خیلی‌ها مِثل تو گِل چرخاندند
• آخِردَ زِرِل‌لَدِ
  • دست آخر به زِر زِر (گریه) افتادند

خفقان

• اِئوس‌سُر مِیین، پِسد مِیین، کن‌نَه کدخدا گَلِدِه
  • نه گوز بدین، نه چُس بدین کدخدا وارد شده

'

• گِچمَه نامرد کؤرپه سِن‌نن قِوی آپارسه سِل سَنِه
  • از پل نامرد رد نشو سیل تو را ببرد بهتر است