سید جواد طباطبایی

به تاریخ ایران هر امری را می‌توان نسبت داد جز کلنگی بودن. این بحثی ایدئولوژیک است که از بیرون وارد ایران می‌کنند و اینجا نیز چون به صورت ابتدایی فکر می‌کنیم این نظریه را می‌پذیریم.

سید جواد طباطبایی (۱۳۲۴ / ۱۹۴۵م)، پژوهشگر ایرانی فلسفه و تاریخ و سیاست.

گفتاوردها

• «همه چیز در ایران متولی دارد جز ایران.»
• «پان ترکیسم ملغمه ای از بیسوادی و بیشعوری است.»

۱۳۸۷

• «با جعل اصطلاحات تهی از مضمون نمی‌توان به بی‌معنایی رفتارهای خودمان معنایی بدهیم.»

۱۳۹۲

• «بحث روشنفکری اتخاذ موضعی سیاسی، ایدئولوژیکی است که می‌توان مثل نظریه غرب زدگی آل احمد، با ایراداتی اساسی، کل نظریه را به هوا فرستاد چون یک موضع‌گیری سیاسی و ایدئولوژیکی در مناسبات قدرت است. درواقع روشنفکری به یک اعتبار به این معناست که خود را علم معرفی و اعلام می‌کند من تمام پاسخ‌ها را یافته‌ام و دیگر ایرادی نمی‌توان گرفت. پشتوانه این ادعا نیز یک قدرت سیاسی یا ایجاد توهم قدرت سیاسی است.»
  • سخنرانی در نشست «در کجا ایستاده‌ایم»، ۱۳۹۲
• «به تاریخ ایران هر امری را می‌توان نسبت داد جز کلنگی بودن. این بحثی ایدئولوژیک است که از بیرون وارد ایران می‌کنند و اینجا نیز چون به صورت ابتدایی فکر می‌کنیم این نظریه را می‌پذیریم.»
  • سخنرانی در نشست «در کجا ایستاده‌ایم»، ۱۳۹۲
• «در دوره‌های ناصری این تلقی پیدا شده بود که در زمینه فلسفه سیاست، میان ما و غرب شکافی ایجاد شده‌است. برخی مثل ملکم خان یا مستشارالدوله و مهاجرانی چون میرزافتحعلی آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی به بررسی این مسئله پرداختند و به جست وجوی راه حل برای پرکردن این شکاف برآمدند اما از آنجا که رخ دادن این اتفاقات جدید در اروپا، کلیتی بود که بیان نظری اش در کلیت فلسفه غرب رخ داده بود، بنابراین اینها با نظام سنت قدمایی نمی‌توانستند این کلیت را با کلیت فلسفه غرب محک بزنند.»
  • سخنرانی در نشست «وضعیت فلسفه در ایران»، ۱۳۹۲
• «ترجمه و فهم ما از فلسفه سیاست بسیار ابتدایی است و آنچه ترجمه شده، نیازمند آن است که چندین بار ترجمه شود، نکته دیگر ترجمه چندین باره آثار مقدماتی و ساده و بی‌توجهی به نوشته‌های تفصیلی مهم است.»
  • سخنرانی در نشست «وضعیت فلسفه در ایران»، ۱۳۹۲
• «اگر نتوانید موضوع خود را مشخص کنید، نخواهید توانست علم تأسیس کنید. دانشگاه ایران وقتی می‌تواند دانشگاه در معنای درست خود باشد که یک موضوع مهم داشته باشد و آن ایران است.»
  • (۹ اکتبر ۲۰۱۳/ ۱۷ مهر ۱۳۹۲)
• «دانشگاه ما نمی‌تواند به‌درستی وظیفه دانشگاه را انجام دهد و به عبارت دیگر دانشگاه ما ادامه دبیرستان است. کلمه دانشگاه هنوز برای ما جا نیفتاده است. درست است که «university» را به دانشگاه ترجمه کرده‌اند ولی این کلمه در زبان‌های لاتینی و اروپایی ۱۵۰۰ سال سابقه تمدنی، فرهنگی و مفهومی دارد. وقتی دانشگاه تهران را تأسیس و لوگوی آن را طراحی کردند به فارسی نوشته شده بود: دانشگاه تهران و «میاسای از آموختن یک زمان» و بالای آن طبق سنت دانشگاه‌های جهان، عنوان دانشگاه را به لاتینی هم نوشته بودند. چون معنای اصلی دانشگاه مدنظر بود، نه دبیرستان. دانشگاه محل دانش نیست بلکه نهادی است که تداوم علم، فرهنگ و تمدن است و نمی‌توان به آن دست زد.»
  • (۲۳ فوریه ۲۰۱۷/ ۵ اسفند ۱۳۹۵)

۱۳۹۳

• «گفته شد که من در نقد خود شخص را تحقیر می‌کنم. تحقیر به معنای کوچک شمردن شخصیت فرد است؛ گفتن اینکه کسی انگلیسی نمی‌داند یا متن‌هایی را که دربارهٔ جامعه‌شناسی متفکران مسلمان خوانده نفهمیده، نه تحقیر شخص بلکه یک امر واقعی است.»
  • پاسخ به نقدها در «بررسی و نقد آثار و اندیشه‌های دکتر سیدجواد طباطبایی»، ۱۳۹۳
• «گفته شد با منابع با خشونت برخورد می‌کنم. این در حالی است که در کشورهای اروپایی به دانشجو می‌گویند چرا متن را شکنجه ندادید؟ چرا حرفش را بیرون نکشیدید؟»
  • پاسخ به نقدها در «بررسی و نقد آثار و اندیشه‌های دکتر سیدجواد طباطبایی»، ۱۳۹۳
• «در آغاز گفتم من خودم جزو مخالفان خودم هستم. معنای آن این است که بحث من نه ایدئولوژی است و نه در سودای قدرت و نه من در میان موافقان و مخالفان شرایط امروزی جایی دارم. در بحث علمی من آنچه مطلوب خودم هست را وارد نمی‌کنم.»
  • پاسخ به نقدها در «بررسی و نقد آثار و اندیشه‌های دکتر سیدجواد طباطبایی»، ۱۳۹۳
• «ایراد دیگری هم گرفته شد مبنی بر اینکه من از غربی‌ها تقلید می‌کنم. این بحث کهنه‌ای است و راه به جایی نمی‌برد. اینکه من مفاهیم خود را از غرب می‌گیرم، ایراد درستی نیست. مگر دیگران مفاهیم خود را از کجا می‌آورند. قضیه بر سر به‌کارگیری مجتهدانه یک مفهوم است. آنها که گفتند من هگلی هستم مشخص است هگل را نمی‌فهمند. من هگل را از حفظم. جلو من نمی‌شود معلق زد. جای دیگری هم توضیح دادم که چرا هگلی نیستم، چون مفاهیم هگل را می‌گیرم همان‌طور که مفاهیم بسیاری از متفکران دیگر را می‌گیرم، اما مهم این است که با این مفاهیم چه می‌کنم؟»
  • پاسخ به نقدها در «بررسی و نقد آثار و اندیشه‌های دکتر سیدجواد طباطبایی»، ۱۳۹۳
• «نقد ایرادی ندارد اما بحث فله‌ای هم فایده‌ای ندارد. کار ما کار علمی است. من بحثی با کسانی که نمی‌خوانند ولی ایراد می‌گیرند، ندارم. فعل مقدمه کتاب مفرد متکلم است اما در متن کتاب از فعل جمع استفاده شده‌است. چون من حرف نمی‌زنم. بزرگان ما از زبان من حرف می‌زنند و من مترجم بزرگان ایران هستم.»
  • پاسخ به نقدها در «بررسی و نقد آثار و اندیشه‌های دکتر سیدجواد طباطبایی»، ۱۳۹۳

دربارهٔ او

• «خرد جدیدی که ایشان در آرای خود به کار بردند از یک سو خشونت مبدأ را در خود دارد و از سوی دیگر در زبان دکتر طباطبایی نه به گفتمان گفت وگویی و پرسشگری یا طرح واره‌ای برای تاریخ و اندیشه بلکه به گفتمان طرد منجر شده‌است. به گمان من، این گفتمان طرد که در نحوه بیان دکتر طباطبایی و در نوع الفاظی که برای تحقیر مخاطبان شان به کار می‌برند نیز خشونت مضاعفی می‌یابد، برای موقعیت تاریخی ما مناسب و سودمند نیست؛ زیرا به جای اینکه بتوانیم گفت وگویی را پیش ببریم، کوشیده می‌شود قتل‌عامی صورت دهیم و به هزینه آن، خرد جدیدی را به کار ببریم … به اعتقاد من بخشی از استقبال از این خشونت نهفته، رگه‌های بیمارگونه‌ای را در جامعه دانشگاهی و روشنفکری ما نشان می‌دهد.»
  • حاتم قادری، ۱۳۹۳