ردیف (موسیقی)

ردیف (موسیقی)، در تئوری موسیقی ایرانی، به طرز قرار گرفتن آهنگ‌ها و نغمات موسیقی گفته می‌شود. هر یک از این آهنگ‌ها، که به آن یک گوشه گفته می‌شود، جزئی از یک دستگاه یا آواز دانسته می‌شوند که بر اساس روند گسترش ملودی و موقعیت مکانی در دانگ‌های یک دستگاه یا آواز، مرتب می‌شوند.

گفتاوردها

• «ردیف مثل چهارعمل اصلی ریاضی است. کسی که چهارعمل را یادمی‌گیرد تازه باید مسئله حل کند. آدم‌هایی که ردیف را یادمی‌گیرند، تازه شروع کارشان است و بعد از آن باید مکتب‌ها را گسترش بدهند اما یک عده آدم ابن‌الوقت می‌خواهند از سفره‌ای که برایشان پهن شده به نان و نوایی برسند. خواننده‌ای می‌تواند آواز بخواند که ردیف بلد باشد. متأسفانه در موسیقی یک اشتباه رایج وجود دارد و خیلی‌ها بین ردیف‌دان، بداهه‌خوان و ترانه‌خوان تفاوتی قائل نیستند.»
  • اکبر گلپایگانی
• «در دوره قاجار وقتی شما می‌خواستید به وکیلی یا وزیری نامه‌ای بنویسید، می‌نوشتید حضرت مستطاب، جلالت مآب، اعظم واجل و بسیاری القاب دیگر را ردیف می‌کردید تا دو خط نامه بنویسید، اما امروزه می‌نویسید جناب آقای وزیر و حرفتان را در آن می‌زنید. ردیف موسیقی هم همین است و باید حشو و زوائد آن پیراسته گردد.»
  • حسن کسایی
• «ارشاد به من فشار می‌آورد که چرا ردیف نمی‌نویسی؟ گفتم آقا جان! من شپش‌های ردیف را نمی‌نویسم (منظور استاد گوشه‌های فرعی و بسیار غریبِ دستگاه‌ها و آوازهای گوناگونِ ردیف موسیقی ایران است)؛ اما یک سری از گوشه‌های شاخص هر دستگاه و مایه را من اجرا می‌کنم و این می‌شود ردیف بنده. البته این ردیف را ضبط کرده‌ام و قرار است رونمایی شود. برای جوان‌هایی که می‌خواهند آهنگسازی کنند. مثلاً اگر ردیف سه‌گاه را بخواهند استفاده کنند، باید بدانند درآمد سه‌گاه کجا است، زابل کجا است، مویه کجا است و همین‌طور مخالف و زیرکش و سلمک کجا است. یا اگر بخواهند شور و افشاری و اصفهان و دیگر مایه‌ها را بزنند، گفتم از هر کدامِ این‌ها من گوشه‌های شاخصشان را اجرا می‌کنم و همین‌طور هم شد.»
  • فضل‌الله توکل
• «من همیشه دوست داشتم که از خشکی ردیف و اجرای صرف آن فاصله بگیرم. به همین دلیل هم معمولاً می‌گویند من روش خاص خودم را دارم.»
  • نادر گلچین
• «ردیف موسیقی مانند هنرمعماری است که اگر پایه اصیلی داشته باشد،هیچ زلزله‌ای نمی‌تواند آن را نابود کند.».
  • محمدرضا لطفی
• « همیشه دربار پادشاهان مرکز معتبر شدن و توجه به موسیقیدان‌ها بود پس آنها تمام تلاش خود را می‌کردند تا راهی به دربار باز کنند. حال موسیقیدان‌هایی که به دربار راه پیدا می‌کردند اجرا کننده موسیقی ردیفی بودند. این توجه حکومت وقت به ردیف‌ها باعث شده تا امروزه به اشتباه موسیقی ردیفی را تمام موجودیت و سرمایه موسیقی دوران قاجار بنامیم.»
  • سروش قهرمانلو
• «استاد من مرحوم ذوالفنون همیشه به ما می‌گفت شما باید ردیف را بیاموزید تا بریزید دور. وی معتقد بود قرار نیست تا آخر عمر ردیف بنوازید. شما باید موسیقی خودتان را تولید کنید. ایشان اعتقاد داشت از ردیف تقلید نکنید از آن الهام بگیرید.»
  • سروش قهرمانلو