شخصیت‌ها در سخنان سید محمد خاتمی

باید بتوانیم با رجوع به منابع فکری و هویت ذهنی و فکری و شخصیت یک انسان برجسته، او را کشف کنیم و درک کنیم که اگر امروز بود چه می‌گفت و چه می‌کرد.

این نوشتار، گردآمده‌ای از گفتاوردهای محمد خاتمی دربارهٔ سرشناسان و مقام‌هاست.

بخشی‌ از مجموعه‌ گفتارها درباره محمّد خاتمی
دانشور، فقیه شیعه و سیاستمدار اصلاح‌طلب ایرانی پنجمین رئیس جمهور ایران (۳ اوت ۱۹۹۷ - ۳ اوت ۲۰۰۵) موضوعات در آثار و سخنان او گفتگوی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها آزادی اصلاحات شخصیت‌ها و سرشناسان دربارهٔ او دیدگاه‌ها دربارهٔ خاتمی

خانوادهٔ خود

• « بدون تردید اگر موفقیتی در زندگی علمی و اجتماعی خود داشته ام بخش مهمی از آن مرهون همراهی، همفکری و عنایت همسر خوبم [ زهره صادقی ] بوده است و حاصل ازدواج ما سه فرزند عزیز و خوب، دو دختر و یک پسر است.»
• «من هم همواره کوشیده‌ام از زمان خود عقب نمانم و فکر نمی‌کنم میان من و فرزندانم از این جهت تفاوت زیادی باشد یا لااقل چیزی که موجب سوء تفاهم شود وجود ندارد. من فرزندانم را به عنوان فرزندان زمان خود پذیرفته‌ام و کاملاً از آنان راضی هستم… من و آنها کاملاً همدیگر را درک می‌کنیم.»
  • ۳ فوریه ۲۰۰۴/ ۱۴ بهمن ۱۳۸۲؛ «مصاحبه با هفته‌نامه‌ی:پندار، مدرسهٔ بی‌دیوار»
• [پرسشگر: آقای خاتمی چرا دیر ازدواج کرده‌اید؟] «من علاقه‌مند بودم استقلال پیدا کنم و بعد ازدواج کنم. آخر هم استقلال پیدا نکردم و ازدواج کردم.»
  • ۲۳ دسامبر ۲۰۰۵/ ۲ دی ۱۳۸۴؛ «در مراسم شب‌چله با مردی با عبای شکلاتی از سوی نشریه چل‌چراغ»

روح‌الله خاتمی

• «پدرم در عین حال که چیزی را به ما تحمیل نمی‌کرد از ما می‌خواست ایمان خود را تقویت کنیم. او اخلاق را روح دین می‌دانست. آگاهی به زمان را لازم می‌دانست، تحت تأثیر پدر در همان اوایل نوجوانی نسبت به مسائل اجتماعی، سرنوشت میهن و رهایی از استبداد و استعمار حساس بودیم.»
  • ۳ فوریه ۲۰۰۴/ ۱۴ بهمن ۱۳۸۲؛ «مصاحبه با هفته‌نامه‌ی:پندار، مدرسهٔ بی‌دیوار»
• «پدرم شخصیت شاخص روحانی – نه تنها در اردکان (زادگاه من) که در کل استان یزد بود.علاوه بر دانش والای دینی، انسانی روشن اندیش و زمان شناس بود. مشتاقان و ارادتمندان او از اهل علم و فضل و دانشمندان و روشنفکران، کمتر از توده مردم نبودند. زندگی او مردمی و ساده و به دور از تشریفات و ملاحظات عوام فریبانه بود. مقبولیت او آنچنان بود که نه تنها مسلمانان، بلکه اقلیت‌های دینی چون زرتشتی‌ها برای حل مشکلات خود به او مراجعه می‌کردند و با خشنودی به داوری او گردن می‌نهادند. این واقعیت از جمله در جریان رحلت او و تعظیمی که از سوی همه گروهها و طبقات جامعه در یزد و سراسر ایران بروز کرد قابل مشاهده بود... با وجود مقبولیت فراوانی که پدرم در میان مردم داشت، هیچگاه خود را برتر و جدای از آنها ندانست...»

بر پایهٔ فرد

عیسی

حضرت عیسی مسیح پیامبر ماست همانگونه که حضرت محمد مصطفی. به تعبیر قرآن کریم مؤمن کسی است که نه تنها به خدای یگانه و کتاب‌ها و فرشتگان او، بلکه به همه پیامبران ایمان دارد و میان آن بزرگواران تفاوت و فرقی قائل نیست… حضرت مسیح کلمهٔ خدا و روح او و جان جهانی است که زیبایی، محبت و عدالت در آن موج می‌زند.

• «مسیح (ع) پیامبر محبت و مودت، آزادی و عدالت است و جهان آزرده از خشونت زور، تبعیض و سرگشتگی سخت نیازمند معانی و تعالیم رهایی بخش او و همهٔ پیامبران خداوند است.»
  • ۲۴ دسامبر ۲۰۰۰ / ۴ دی ۱۳۷۹
• «عیسی مسیح کلمه الله است و مظهر کمال جان آدمی می‌باشد و ما در انجیل می‌خوانیم، در ابتدا کلمه بود و کلمه خدا بود. کلام حکایتگر از عقل است و اولین آفریده خداوند طبق بینش ما مسلمانان عقل است و وقتی از گفتار صحبت می‌کنیم از رمز و رازی صحبت می‌کنیم که مهمترین شاخصه انسانی است.»
  • ۲۹ ژانویه ۲۰۰۱/ ۹ بهمن ۱۳۷۹؛ «مسابقه بین‌المللی کاریکاتور گفت و گوی تمدن‌ها»
• «دایرهٔ شمول تعالیم مسیح فراتر از آنهایی است که به خدا و وحی او پایبندند و هر کس طرفدار حرمت و کرامت انسان و مخالف خشونت و موافق رهایی انسان است، به رسالت و پیام او معتقد است.»
  • ۲۳ دسامبر ۲۰۰۴ / ۳ دی ۱۳۸۲
• «ما از کتاب آفرینش صحبت می‌کنیم. انسان را کتاب شگفت‌انگیز هستی می‌دانیم و پدیده‌ها را کلمه‌های خدا می‌دانیم و حضرت عیسی مسیح (ع) به صراحت به عنوان کلمه‌الله معنی می‌شود.»
  • ۲۸ نوامبر ۲۰۰۴ / ۸ آذر ۱۳۸۳؛ «در دوازدهمین دورهٔ هفته کتاب، و روز کتاب، کتابدار و اطلاع رسانی»
• «دنیای امروز نیاز به شنیدن پیام مسیح (ع) و پیام محمد (ص) دارد که هر دوپیام صلح، انسانیت و محبت است.»
  • ۱۷ اکتبر ۲۰۰۶ /۲۵ مهر ۱۳۸۵؛ «مصاحبه با کریستیانه هافمن، فرانکفورتر آلگماینه»
• «حضرت عیسی مسیح پیامبر ماست، همانگونه که حضرت محمد مصطفی، و به تعبیر قرآن کریم مؤمن کسی است که نه تنها به خدای یگانه و کتاب‌ها و فرشتگان او، بلکه به همه پیامبران ایمان دارد و میان آن بزرگواران تفاوت و فرقی قائل نیست… حضرت مسیح کلمه خدا و روح او و جان جهانی است که زیبایی، محبت و عدالت در آن موج می‌زند.»
  • ۲۴ دسامبر ۲۰۰۶/ ۳ دی ۱۳۸۵؛ «پیام به مناسبت میلاد عیسی مسیح»

محمد

• «دنیای امروز نیاز به شنیدن پیام مسیح (ع) و پیام محمد (ص) دارد که هر دوپیام صلح، انسانیت و محبت است.»
  • ۱۷ اکتبر ۲۰۰۶ /۲۵ مهر ۱۳۸۵؛ «مصاحبه با کریستیانه هافمن، فرانکفورتر آلگماینه»
• «باید بتوانیم با رجوع به منابع فکری و هویت ذهنی و فکری و شخصیت یک انسان برجسته، او را کشف کنیم و درک کنیم که اگر امروز بود چه می‌گفت و چه می‌کرد. این دربارهٔ اسلام و پیامبر اکرم (ص) نیز مطرح است. پیامبر (ص) الگوست و باید سرمشق باشد. طبعاً ایشان در دوره‌ای زندگی کرده‌اند و ورای آن شخصیت فرازمینی خود و اتصالی که با عالم معنا داشته، به عنوان یک انسان متعالی سخنانی گفته و رفتاری داشته‌اند که در زمان خاص خود بوده و امروز باید بتوانیم با رجوع به عمق شخصیت ایشان، درک کنیم که اگر در این دوره بودند چه می‌کردند.»
  • ۶ دسامبر ۲۰۱۵/ ۲۵ مهر ۱۳۸۵؛ «در بازدید از موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر»

علی بن ابی‌طالب

امام علی (ع) الگوی همهٔ بشریت در همهٔ زمان‌هاست. او انسان برتر است نه از این جهت که تنها در جنبه‌های معنوی و الهی و عرفانی و حق‌شناسی و حق‌پرستی سرآمد است بلکه به عنوان نمونهٔ انسان عادل و عدالت‌گستر و اخلاقی نیز الگو و برتر است.

مهدی حاضر است اگر چه ظاهر نیست.

• «بدون تردید برترین انسان‌ها پیامبر است اما پیامبر، پیامبر است و آمده تا انسان بسازد و علی آن انسانی است که پیامبر آمده بود تا او را بسازد.»
• «برای تقرب به خداوند می‌توانید حضرت علی (ع) را روبروی خود بگذارید و بر اساس معیارهای شخصیت او، خود را بسازید.»
  • ۱۵ اکتبر ۲۰۰۶ /۲۳ مهر ۱۳۸۵/ ۲۲ رمضان ۱۴۲۷؛ «خطبهٔ شب‌های قدر، حرم امام خمینی»
• «امام علی (ع) الگوی همهٔ بشریت در همهٔ زمان‌هاست. او انسان برتر است نه از این جهت که تنها در جنبه‌های معنوی و الهی و عرفانی و حق‌شناسی و حق‌پرستی سرآمد است بلکه به عنوان نمونهٔ انسان عادل و عدالت‌گستر و اخلاقی نیز الگو و برتر است.»
  • ۱۶ نوامبر ۲۰۱۱/ ۲۵ آبان ۱۳۹۰؛ «آیین رونمایی از مصحف شریف بَوّاب»
• «این امام علی (ع) است که در زمان خود به مالک اشتر در عین حال که می‌گوید انسان‌های تحت حکومت یا یا برادران دینی حاکمند یا انسان‌های محترمی که در انسانیت با حاکم و دیگران مشترکند یعنی دایره کوچک‌تر را در دایره بزرگتر قرار می‌دهد نه در برابر آن. [...] این نگاه شیعی است؛ یک شیعه واقعی نسبت به هویت شیعی اصیل متعهد است اما آن را در نفی دیگیر نمی‌بیند. امام علی چگونه به انسان نگاه می‌کرد؟»
  • ۶ دسامبر ۲۰۱۵/ ۲۵ مهر ۱۳۸۵؛ «در بازدید از موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر»

حسین بن علی

• «خیلی نکته‌ها و پیام‌های مهمی در زندگی اباعبدالله هست ولی آنچه آدم می‌تواند خلاصه کند و بگوید اینکه اباعبدالله مظهر عزت الهی و نیز خواستار عزت انسان بود و این بر خلاف چهره‌ای ناتوان، محتاج و کوچکی است که ایشان تصویر می‌شود.»
• «امام حسین می‌خواست انسان عزیز باشد و این عزت سرمایه‌ای است که با هیچ چیز قابل معامله نیست و امام نشان داد برای این عزت حاضر است که بالاترین سختی‌ها را تحمل بکند».
  • ۱۰ نوامبر ۲۰۱۳/ ۱۹ آبان ۱۳۹۲؛ «در مراسم شب‌های نی نوایی، انجمن شاعران ایران»

محمد بن حسن مهدی و مهدی

• «مهدی حاضر است اگر چه ظاهر نیست.»
  • ۳۰ اوت ۲۰۰۷/ ۸ شهریور ۱۳۸۶؛ «در مراسم سالروز میلاد حضرت مهدی (عج)»

سعدی

• «میراث معنوی سعدی برای فرهنگ ایران و جهان آمیزه‌ای است از همه دستاوردهای نیکو و خردمندانه‌ای که عقل جمعی بشر در آن روزگار بدان دست یافته است. هند، ایران، جهان عرب و شمال آفریقا قلمرویی بود که اندیشه سعدی آن‌ها را درنوردید و از هر بوستان گلی چید تا گلستانی پررنگ و بوی فراهم آورد که امروز هم رایحهٔ جان پرورش مشتاقان بسیار دارد.»
• «می‌توان اندیشه و آرای سعدی را نمونه‌ای ارجمند از دستاوردهای فکری به حساب آورد که از میراث تمدن بشری به اندازه کافی سود جسته و در قید و بند محدوده‌ای خاص باقی نمانده است و با گفت‌وگو و تحقیق، از تمدن‌های مختلف بهره برده.»
  • ۲۰ آوریل ۲۰۰۰/ ۱ اردیبهشت ۱۳۷۹؛ «سخنرانی در روز بزرگداشت سعدی»

حافظ

• «حافظ، حافظهٔ قومی ما نیز هست؛ بی‌شک شناخت او، شناخت وجوه پوشیده وجود ایرانیان است؛ اگر تا همین امروز سلفی‌گری و ظاهرپرستی کسانی مثل ابن‌تیمیه در ایران چه در میان شیعیان و چه در میان اهل سنت هیچگاه رونق نگرفت، باید دلیل آن را در دولت بی‌زوال زبان شاعران بزرگ ما و از جمله در زبان حافظ دانست. اهمیت بی‌نظیر بحث در زبان شعر حافظ و ادب فارسی، از حیث موقعیت سیاسی امروز جهان اسلام از تأمل در این نکته، بر ما روشن می‌شود. اگر حافظ «آسایش دو گیتی» را تفسیر این دو حرف می‌داند که با «دوستان مروت» و با «دشمنان مدارا»، این توصیه ناشی از فهم اوست نسبت به نظری که در باب انسان و محدودیت‌های وجود او دارد.»
  • ۱۰ اکتبر ۲۰۰۴/ ۱۹ مهر ۱۳۸۳؛ «سخنرانی در روز ملی حافظ»

موسی صدر

امام موسی صدر به انسان می‌اندیشید قبل از آنکه به طایفه بیندیشد و این نگاه اصیل اسلامی و شیعی است...به انسان به عنوان یک موجود محترم و باکرامت نگاه می‌کند و این را از دید شیعی خود می‌گیرد نه اینکه از تشیع دست بردارد تا به انسان احترام بگذارد.

• «او مدافع چهره اسلامی بود که جوابگوی نیازهای انسانی امروز است و می‌تواند جامعه‌ای بسازد که انسان در آن هم احساس پیشرفت و ترقی کند و هم برخوردار از زندگی و معنویت باشد. او متفکری است که در پیاده کردن مبانی دینی موفق شده است.»
• «امام موسی صدر پشتوانه‌ای قابل اتکا برای شیعیان، نیروی انرژی بخشی برای مسلمانان لبنان به منظور مقابله با صهیونیسم، شخصیتی مبارز و برجسته در دنیا عرب و اسلام بود.»
  • ۳۱ اوت ۲۰۰۱/ ۹ شهریور ۱۳۸۰؛ در همایش «دیدار با خانواده امام موسی صدر»
• «وقتی می‌گوییم امام موسی صدر روشنفکر بود، یعنی اهل منطق بود، به حقیقت دین توجه داشت و اهل نوآوری، نوپایی با احترام به پایبندی به اصول و موازین بود. پایبندی به اصول در حقیقت خود مهم‌ترین دشمن ظاهربینی است.»
• «او خواستار عزت و استقرار عدالت در جامعه بود و عامل اصلی تبعیض، نابرابری، بحران، خشونت و عقب‌ماندگی و جور را اسرائیل می‌دانست. او کوشید تا با تزریق بیداری در جامعهٔ لبنان، اعتماد به نفس به وجود آورد و بر پایهٔ این اعتماد به نفس سازوکار ایستادن در برابر تجاوز و اشغال را ارائه کند.»
• «امام موسی صدر با وجود ظرفیت بالا و استعداد کم‌نظیر، بدون تردید یکی از کسانی بود که اگر در حوزهٔ علمیه می‌ماند، تا قلهٔ مرجعیت شیعه به سادگی بالا می‌رفت [...] ولی وی اینها را رها کرد و به نقطهٔ پرآشوبی آمد که احساس می‌کرد آن نقطه به وجود او نیازمند است. آمد تا پناه شیعیان محروم لبنان عزیز باشد و او نیامده بود تا فقط شیعه را تقویت کند بلکه به عنوان قهرمان آزادی‌خواهی، عدالت‌طلبی، پیشرفت و بیداری در لبنان، دنیای عرب و جهان اسلام باشد و طبیعی است که تحمل چنین شخصیت‌هایی برای دشمنان آزادی و اسلام مشکل باشد.»
• «ساده‌اندیشی است که اگر ناپدیدی او را یک اتفاق و حادثهٔ ساده تلقی کنیم و بدون تردید با هر زاویه‌ای که به این مسئله نگاه کنیم ربوده شدن وی ناشی از یک توطئهٔ بزرگ است… و نمی‌توان در برابر سرنوشت این عزیز که به سرنوشت کلی جامعه، منطقه و امت اسلامی و جامعهٔ بشری پیوند خورده است، بی‌تفاوت بود.»
• «اگرچه اکنون امام موسی صدر در میان ما نیست ولی روش واندیشهٔ او سرمایهٔ بزرگی در دست جامعهٔ اسلام و جهان تشیع و جهان امروز ماست.»
  • ۱۸ مه ۲۰۰۴/ ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۳؛ در همایش «امام موسی صدر؛ اندیشهٔ ربوده‌شده»
• «او پیشوای شیعیان لبنان بود، اما برای پیروان همه ادیان و مذاهب پدری مهربان و معلمی دلسوز بود. او لبنان سرافراز را آرام، آزاد، مستقل و پیشرو می‌خواست و مسلمان و مسیحی و درزی و شیعه وسنّی را در کنار هم و برخوردار از همه مواهبی که خداوند برای بندگان خود آفریده است؛ و همه را شایسته برخورداری از این آن می‌دانست. اندیشه بلند و روح لطیف امام موسی صدر از مرزبندیهای ظاهری و صف بندیهای تصنعی سیاسی و قومی فراتر می‌رفت و به نام اسلام روشنگر، همه انسان‌ها را آزاد و عزیز می‌خواست.»
  • ۲ دسامبر ۲۰۰۵/ ۱۱ آذر ۱۳۸۴؛ دهمین کنفرانس بین‌المللی «کلمه سواء» با عنوان «توسعه انسانی؛ ابعاد دینی، اجتماعی و معرفتی»، بیروت، لبنان
• «امام موسی صدر رهبر شیعیان است اما در حد رهبر طایفه شیعی باقی نمانده است بلکه او یک رهبر برای کل جامعه متنوع لبنان است و این را می‌توان در نظر احترام آمیز پیروان دیگر ادیان نسبت به امام موسی صدر دید.»
• «امام موسی صدر به انسان می‌اندیشید قبل از آنکه به طایفه بیندیشد و این نگاه اصیل اسلامی و شیعی است.»
• «امام موسی صدر به انسان به عنوان یک موجود محترم و باکرامت نگاه می‌کند و این را از دید شیعی خود می‌گیرد نه اینکه از تشیع دست بردارد تا به انسان احترام بگذارد.»
  • ۶ دسامبر ۲۰۱۵/ ۲۵ مهر ۱۳۸۵؛ «در بازدید از موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر»

محمد صدوقی

• «وی از بزرگانی بود که نمی‌گذاشت مشکلات به سوی او بیاید بلکه خود به سوی مشکلات می‌رفت تا آن‌ها را اصولی حل کند… و الحق که آن زندگی پربار و ارزشمند، جز شهادت، سزاوار چیز دیگری نبود… برخورد مناسب او باعث شده بود که قشرها مختلف به سوی وی جلب شود. جلسهٔ او برای دانشجوی امروزی همان‌قدر مطلوب بود که برای آن کشاورز و محرومی که برای رهایی از رنج زندگی به وی پناه می‌برد. البته بزرگان کم نبودند، ما عالمان، فقیهان و فیلسوفان بسیاری داشته‌ایم اما مانند صدوقی خیلی زیاد نبوده است.»
  • ۱ ژوئیه ۲۰۰۲/ ۱۰ تیر ۱۳۸۰؛ «در کنگرهٔ بزرگداشت آیت‌الله صدوقی»

روح‌الله خمینی

خیلی جالب است که امام خمینی از میان همه شکل‌های سنتی و غیرسنتی حکومت، جمهوری اسلامی را پیشنهاد کرد؛ و جمهوری اسلامی یعنی اینکه مردم ارباب‌اند و حکومت ناشی از اراده مردم و پاسخگو در برابر آن است و آزادی اندیشه و بیان و انتقاد از حاکمان و حتی اعتراض نه تنها حق بلکه یک وظیفه است.

• «اگر حضرت امام در راس یک نظام، حرکتی تاریخی و انقلابی عظیم را پیشوایی و رهبری نکرده بود که منجر به استقرار یک نظام نشده بود، جا داشت از شخصیت ایشان به عنوان یک فقیه، عارف، مفسر و انسانی جامع تجلیل به عمل آید.»
  • ۲ ژوئن ۲۰۰۲/ ۱۲ خرداد ۱۳۸۱؛ «در دیدار اعضای ستاد برگزاری مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی»
• «بارزترین وجه شخصیت و شان امام بزرگوار در یک کلمه، باور دینی استوار است؛ که بر دوپایه، یکی علم و معرفت به معنی رایج و عرفی آن و دیگری بر پایه عرفان نظری و عملی تکیه کرده است.»
• «بنام اسلام خیلی‌ها مدعی حکومت اسلامی بودند اما امام بزرگوار برای خدا می‌خواست تا جمهوری اسلامی در این کشور مستقر شود و برای استقرار جمهوری اسلامی از مردم رای گرفت، امام نظام اسلامی می‌خواست ولی نظام اسلامی مورد نظر امام نظامی بود که مردم هم به آن رای می‌دادند و پیمانی شد میان امام و امت و جمهوری اسلامی مستقر شد.»
  • ۵ ژوئن ۲۰۰۲/ ۱۵ خرداد ۱۳۸۱؛ «سیزدهمین سالگرد ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران»
• «بارزترین وجه شخصیت امام (ره) خصوصیت اصلاح‌گری و احیاگری آن بزرگوار است.»
• «شخصیت امام (ره) به گونه‌ای بود که هم در هنگام ورود به ایران و هم در هنگام رحلت و وداع مورد استقبال و بدرقه عظیم مردم ایران از هر طبقه، دسته و گرایش که می‌توان گفت کم‌نظیر بود، قرار گرفت.»
• «آرا و افکار امام (ره) را به عنوان یک فقیه، فیلسوف، حکیم و عارف می‌توان با بینش‌های دیگر مقایسه کرد و دریافت که بسیاری از اندیشه‌های او حتی برای روشنفکران نیز تازه است.»
  • ۲۶ مه ۲۰۰۴/ ۶ خرداد ۱۳۸۳؛ «در جمع اعضای ستاد بزرگداشت پانزدهمین سالگرد ارتحال امام خمینی»
• «خیلی جالب است که امام از میان همه شکل‌های سنتی و غیرسنتی حکومت، جمهوری اسلامی را پیشنهاد کرد؛ و جمهوری اسلامی یعنی اینکه مردم ارباب‌اند و حکومت ناشی از اراده مردم و پاسخگو در برابر آن است و آزادی اندیشه و بیان و انتقاد از حاکمان و حتی اعتراض نه تنها حق بلکه یک وظیفه است.»
  • ۵ اکتبر ۲۰۱۱/ ۱۳ مهر ۱۳۹۰؛ «دیدار با جمعی از جوانان اصلاح‌طلب کرمان»
• «کسانی بودند که جمهوری را بدعت می‌دانستند و می‌خواستند با امام به عنوان خلیفهٔ مسلمین بیعت کنند اما امام جمهوری اسلامی را بدعت نمی‌دانست و بر جمهوری تأکید داشت. مطمئن باشید جریاناتی مثل داعش و طالبان از امام و انقلاب اسلامی ناراحتی بیشتری دارند تا از آمریکا و اسرائیل.»
  • ۱۶ آوریل ۲۰۱۶/ ۲۸ فروردین ۱۳۹۵؛ «در نخستین جلسه بنیاد باران در سال ۱۳۹۵ش»

صدام حسین

• «صدام باید می‌رفت ولی نه با اشغال عراق توسط آمریکا.»
  • ۲۵ مه ۲۰۰۵/ ۴ خرداد ۱۳۸۴؛ «پاسخ به سوالات خبرنگاران پس از جلسهٔ هیات دولت»
• «این‌که انسانی از اوج دیکتاتوری به حضیض ذلت بیفتد، واقعاً عبرت‌آموز است.»
  • ۱۶ دسامبر ۲۰۰۳/ ۲۵ آذر ۱۳۸۲؛ «درمراسم معرفی و تقدیر از دانشجویان نمونهٔ کشور»

ساموئل هانتینگتون

• «‬معتقدم ارایه نظریهٔ جنگ تمدن‌ها یا پایان تاریخ، نشانهٔ ‬غرور و خودبرتربینی‮ ‬غرب است‮.»
  • ۹ مارس ۲۰۰۲/ ۱۸ اسفند ۱۳۸۰؛ «در اجلاس میراث لاتینی و میراث اسلامی»

مقام‌ها

مقام‌داران

• «مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران باید به دور از تشریفات، و با صمیمت و همدلی با مردم برخورد کنند و ظاهری نظیر ظاهر مردم داشته باشند.»
  • ۱۵ فوریه ۱۹۹۸/ ۲۶ بهمن ۱۳۷۶؛ «سخنرانی در همایش دانش‌آموزی طرح بنمار»
• «بیایید ما حکومتمردان انتقاد را بپذیریم و قبول کنیم که در قبال تمام قشرها جامعه مسؤول هستیم.»
  • ۲۵ ژوئن ۲۰۰۳/ ۴ تیر ۱۳۸۲؛ «ورزشگاه شباهنگ، شهریار»
• «نباید وقتی به مردم نیاز داریم از آنها دم بزنیم و وقتی بر اسب قدرت سوار شدیم بگوییم این منم طاووس علیین شده و وقتی بر تخت قدرت نشستیم از مبناء و منشأ خود غافل بمانیم. تلاش برای حاکمیت و مشارکت مردم در عرصه‌های مختلف شرط مدیریت شایسته است.»
  • ۱۵ ژوئیه ۲۰۰۵/ ۲۴ تیر ۱۳۸۴؛ «سخنان در مراسم اعطای نشان دولتی به شانزده نفر از برجستگان کشور»
• «قضاوت را به آیندگان وامی‌گذاریم که آیا شأن و درجهٔ این ملت در وجههٔ جهانی بالا رفت یا نه؟ و آیا برای سیر سریع به پیشرفت با توجه به گرفتاریهای پس از جنگ از امکانات استفاده شد یا نه؟ آیا خدمات صادر شد و علم و تکنولوژی به جای کالا وارد شد یا نه؟»
• «عمر ما در این جهان کوتاه و کوتاهتر از آن مسئولیت‌هایی است که بر عهده ما گذارده می‌شود.»
• «کسانی که در مسئولیت‌ها هستند باید بدانند که فرصت‌ها می‌گذرد و مهم نیت و تلاشی است که انجام می‌شود. اگر خدمتی شد، نباید منتی بر سر کسی گذارده شود. منت از آن ملتی است که به خدمتگزاران خود اعتماد می‌کند.»
  • ۲ اوت ۲۰۰۵/ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴؛ «درجمع کارکنان نهاد ریاست جمهوری؛ مسجد سلمان فارسی، نهاد ریاست جمهوری»

سیاستمداران

• «سیاستمداران مهمان تاریخ هستند و دیر یا زود از سر سفره تاریخ برخواهند خواست.»
  • ۸ فوریه ۲۰۰۴/ ۱۹ بهمن ۱۳۸۲؛ «ر مراسم هفدهمین جشنوراه خوارزمی»

رهبری معظم ایران

• «البته بر خلاف آنچه رایج شده است که رهبری دینی که در نظام ما هست از امام گرفته تا رهبر کنونی قابل نقد نیستند. این غلط است، نه؛ آن‌ها هم انسان‌هایی هستند مثل انسان‌های دیگر و باید هم نقد شوند اتفاقاً یکی از مسائلی که هست ایجاد ساز-و-کارهای درست و حسابی است که همه چیز نقد شود، از جمله اندیشهٔ امام، رفتارهای ایشان و کسانی که بعد از ایشان آمده‌اند، ان شاء الله تا دوره‌های بعد خواهند آمد؛ این حرف نادرستی است که هالهٔ تقدس بکشیم و سدی ایجاد کنیم که نتوان به آن نزدیک شد؛ اما این مسئله با تخریب خیلی فرق دارد.»
  • ۲۲ ژانویه ۲۰۱۳/ ۳ بهمن ۱۳۹۱؛ «در دیدار با اعضای سازمان جوانان مجمع نیروهای خط امام (ره)»
• «ما یک نظام داریم. رهبری دارای مسؤولیت‌های سنگین و دغدغه‌های بالا هستند. اگر ما طوری عمل کردیم و ساز-و-کارهایی داشتیم که تا دائماً برای موارد خاص نیاز به دخالت رهبری داشته باشیم هم به رهبری جفا کرده‌ایم، هم به جامعه. ما مجلس داریم؛ قانون داریم؛ ضوابط داریم و ضوابط این است که اعمال سلیقه‌ها به‌خصوص در آن جا که مربوط به حق مردم و نیز ارزش‌های جامعه می‌شود، به حداقل برسد و ضوابط روشن و محکم‌تری وجود داشته باشد.»
  • ۲۸ اوت ۲۰۰۲/ ۶ شهریور ۱۳۸۱؛ «کنفرانس خبری»

ریاست‌جمهوری ایران

• «این جانب به عنوان رئیس جمهور و مسؤول اجرایی کشور در برابر همهٔ مردم ایران صرف‌نطر از آیین، گرایش و سلایق مختلف احساس وظیفه می‌کنم.»
  • ۱۸ اکتبر ۲۰۰۰/ ۲۸ مهر ۱۳۷۹؛ «دیدار جمعی از زرتشتیان کشور»
• «اختیارات رئیس جمهور در قانون اساسی متناسب با وظیفهٔ وی برای اجرای این قانون نیست.»
• «ضمانت اجرایی این مسؤولیت به طور کامل وجود ندارد و رئیس جمهور فقط می‌تواند تذکر دهد یا اخطار کند.»
• «رئیس جمهور زمانی می‌تواند به وظیفهٔ خود که اجرای قانون اساسی است بپردازد که بتواند با موارد نقض قانون اساسی برخورد کند.»
  • ۲۹ نوامبر ۲۰۰۰/ ۲ آبان ۱۳۷۹؛ «تقدیم لایحهٔ بودجه سال ۸۰ در مجلس»
• «برای من رها شدن از سِمَت، عنوان و مقام بسیار بسیار آسان است و اگر روزی احساس کنم که امیدی به تداوم راه نیست و از دست من کاری بر نمی‌آید، یک لحظه هم در این مقام درنگ نمی‌کنم.»
  • ۲۳ ژوئن ۲۰۰۱/ ۲ تیر ۱۳۸۰؛ «در جمع اعضا و مسوولان ستادهای انتخاباتی جبهه دوم خرداد سراسر کشور»
• «‬من به عنوان رئیس جمهور این ملت خود را متعلق به همهٔ ایرانیان و مسوول در برابر سرنوشت همهٔ ایرانیان می‌دانم.»
• «برای من اردکان، به همان سان است که فلان روستای دورافتاده در جای‌جای ایران. همهٔ ایران عزیز است و من، مفتخرم که خدمتگذار همهٔ ملت ایران هستم.»
  • ۲ ژوئیه ۲۰۰۲/ ۱۱ تیر ۱۳۸۱؛ «در جمع مردم اردکان، زادگاه خود»
• «رئیس جمهور دو وجهه دارد؛ یکی رئیس دولت است و دیگر مسؤول اجرای قانون اساسی. این نص قانون اساسی است. من بر این اساس آمده‌ام و فکر می‌کنم بر این اساس پیمان‌مان با مردم بسته شده است.»
  • ۲۸ اوت ۲۰۰۲/ ۶ شهریور ۱۳۸۱؛ «کنفرانس خبری»
• «من با هدف این که بتوانم گامی در برآوردن نیاز دیرین و نوین کشور به مردم‌سالاری و اجرای مقام و تمام قانون اساسی بردارم، این مسوولیت دشوار را پذیرفتم و تصور می‌کنم در جهان امروز راهی جز پذیرش قواعد و لوازم مردم‌سالاری برای بقاء و ترفیع جایگاه نظام جمهوری اسلامی که برآمده از انقلابی بزرگ و مردمی است، نیست.»
  • ۱۰ اکتبر ۲۰۰۳/ ۱۸ مهر ۱۳۸۲؛ «سومین اجلاس عمومی مجمع جهانی اهل بیت (ع)»
• «این‌که آیا من توانسته‌ام به وعده‌های خود عمل کنم یا نه، به شما اطمینان می‌دهم که نه از اعتقاداتم دست برداشته‌ام و نه به مردم دروغ گفته‌ام، و بسیاری از توقعات از من هم بیجا بوده است، ولی قطعاً کاستی‌هایی هم در کار من و همکاران من بوده است ولی آنچه مورد نظرم بوده است، مقبولیت انقلاب اسلامی برای تحول و آزادی و استقلال لطمه نبیند. به نظام اسلامی با محتوای مردم‌سالار نگاه کردام و همه جا بر آن تأکید کرده‌ام. سخت از این‌که جامعه دچار تنش و شورش و درگیری غیرقابل مهار شود پرهیز کرده‌ام، و معتقدم که مسیر طبیعی جامعه به سوی استقرار مردم‌سالاری، آزادی و رهای و پیشرفت در عین سازگاری آن با موازین دینی و معنوی و اخلاقی خواهد بود و اصلاحات به این معنی ادامه می‌یابد، هرچند ممکن است با سرعتی که مورد نظر نسل جوان عزیز است به نتیجهٔ نهایی نرسد و اصولاً در تحولات اجتماعی، تدریج امر حتمی است.»
  • ۳ فوریه ۲۰۰۴/ ۱۴ بهمن ۱۳۸۲؛ «مصاحبه با هفته‌نامه‌ی:پندار، مدرسهٔ بی‌دیوار»
• «آمدن من در درون جمهوری اسلامی بود و نیامده بودم که جمهوری اسلامی را عوض کنم چرا که آن را دستاورد مردم می‌دانم.»
• «رئیس جمهوری حق ندارد به صورت اپوزیسیون نظام در عرصه حضور داشته باشد. [...] یک انسان حق دارد اپوزیسیون باشد و حق دارد حتی بنیاد یک نظام را نقد کند ولی حق ندارد درون نظام بیاید و با استفاده از ساز و کارهایش بخواهد تغییرش دهد.»
• «این که من در تاریخ بمانم یا نمانم مهم نیست. مهم این است که حرکتی که مردم ما در ۱۵۰ سال گذشته انتخاب کرده است [اصلاحات] و نیز نقشی که دین اسلام با بینش اصلاحی در این حرکت داشته است بتواند جامعه را به سرمنزل مقصود برساند.»
  • ۲۹ اوت ۲۰۰۴/ ۸ شهریور ۱۳۸۳؛ «در کنفرانس مطبوعاتی»
• «ریاست جمهوری من موفقیت‌ها و شکست‌هایی داشت. مهم آن است که این ملت که در ۱۵۰ سال اخیر آرزوی آزادی، استقلال و پیشرفت را داشته است، و در جهت استقرار دموکراسی حرکت کرده است ادامه دهد و مشکلات هرگز آنها را از هدفشان دور نکرده است. این خواست تاریخی (آزادی‌خواهی، استقلال جویی و پیشرفت طلبی) را با هویت تاریخی ملت که فرهنگی و دینی است همسو و منطبق کرد و راز و رمز موفقیت این انتخاب هم این بود امروز هم می‌گویم که با توجه به شرایط تاریخی و اجتماعی ایران، جز بر پایه دین نمی‌توان به آزادی و مردم سالاری رسید و درنقطه مقابل نیز دین اگر سازگار با معیارهای مردم سالاری و پیشرفت نباشد مشکل خواهد آفرید و معتقدم اسلام دین خرد عدالت و معرف حق انسان برای حاکمیت بر سرنوشت خویش است؛ و چنین دینی نه تنها با مردم سالاری ناسازگارنیست بلکه می‌تواند پایدار کننده و در عین حال لطیف کننده آن باشد.»
  • ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۶ /۸ مهر ۱۳۸۵؛ «مصاحبه با با روزنامهٔ لوموند»

قهرمانان

• «قهرمانان باید بدانند که الگوهای اخلاقی رفتاری جوانان، نوجوانان، کودکان و زنان هستند، الگوهای ارزشمندی که نسل جوان را به‌سمت قله‌های پیشرفت در عرصه‌های وسیع‌تر هدایت و راهنمایی می‌کنند و تا زمانی که این قله‌ها نباشد، حرکت نیز بوجود نخواهد آمد؛ پس ورزش را باید به عنوان افزایندهٔ حقوقملی مورد توجه قرار داد.»
  • ۶ مارس ۲۰۰۱/ ۱۶ اسفند ۱۳۷۹؛ «در مراسم تقدیر از قهرمانان وپیشکسوتان ورزش کشور»