سبزوار

سبزوار از شهرهای استان خراسان در شمال شرق ایران.

از کتاب مثنوی مولوی

حکایت محمد خوارزمشاه

• حکایت محمد خوارزمشاه کی شهر سبزوار کی همه رافضی باشند به جنگ بگرفت اما جان خواستند گفت آنگه امان دهم کی ازین شهر پیش من به هدیه ابوبکر نامی بیارید.

شد محمد آلپ الغ خوارزمشاه		در قتال سبزوار پر پناه
تنگشان آورد لشکرهای او		اسپهش افتاد در قتل عدو
سجده آوردند پیشش کالامان		حلقه‌مان در گوش کن وا بخش جان
هر خراج و صلتی که بایدت		آن ز ما هر موسمی افزایدت
جان ما آن توست ای شیرخو		پیش ما چندی امانت باش گو
گفت نرهانید از من جان خویش		تا نیاریدم ابوبکری به پیش

گفتاورد

• مولانا جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولوی:

سبزوار است این جهان بی‌مدار

ما چو بوبکریم در وی خوار و زار

• ملک الشعرا بهار:

سرور احرار ایرانند، آل سربدار		کز فشار ظلم آشفتند اندر سبزوار
شهر نیشابور بگرفتند و بس شهر و دیار		وز دهاقین لشکری کردند بیرون از شمار
بعد طغاتیمور چنگیزی به گرگان شهریار		و آخرین خرس مغول او بود در این مرغزار
سربداران بر سرش در خاک گرگان ریختند		همچو شیر شرزه خونش را به خاک آمیختند

• هانری رنه دالمانی در سفرنامهٔ از خراسان تا بختیاری دربارهٔ نام سبزوار:

«شاید به‌مناسبت باغ‌های زیادی که مانند کمربند آن را فراگرفته‌اند، چنین (سبزوار) نامیده می‌شود.»

• میرزا سراج:

«سبزوار یکی از شهرهای معظم حکومت‌نشین و آباد خراسان است. بسیار شهرچهٔ مرغوب و خوش آب و هوای قشنگ است. نسبت به سایر شهرهای خراسان پاکیزه و آزاده است.»

• ابوالحسن علی بن زید بیهقی در قرن ششم در باب «مضاف و منسوب به هر شهری» در کتابش نوشته:

«در هر ناحیتی و ولایتی چیزی بود بدان ناحیت و ولایت منسوب، گویند حکمای یونان، زرگران شهر حرّان، ... ادبای بیهق و غرض ازین نسبتها آن بود که در هیچ موضع دیگر مثل این چیزها که یاد کرده آمد، نبود.»

• حکیم سبزواری متخلص به اسرار:

از سرّ آن دهان همه اسرار شد وجود

زان سبزه زار خط، بشد این خطّه سبزوار

• افضل الملک صاحب سفرنامه خراسان و کرمان که در عهد مظفرالدین شاه می‌زیسته است، درباره سبزوار این چنین می‌گوید:
  «سبزوار از شهرهایی است که بعد از فتنۀ چنگیزی احداث شده است. هوایش خنک است. غله و فواکه خوب از اینجا بیرون می‌آید. این شهر جزء خراسان است. لکن اهالیش به محبت و صفا و ذوق و همت بر سایر اهالی شهرهای خراسان حالیه رجحان دارند.»