«تاریخ علمی و ادبی هر ملتی همچون سلسله‌ای است به‌هم‌پیوسته که اگر حلقه‌ای از آن مفقود شد پیوند این سلسه و در حقیقت رشتهٔ حیات معنوی و فرهنگی که کارنامهٔ افتخارات و سرمایهٔ بقاء و رشد ملّی است از هم گسیخته و پایهٔ کاخ مدنیّت آن قوم متزلزل و منهدم می‌شود. زیبان‌ها و خلل‌های بی‌شمار که از گسسستن این رابطه به پایه و دستگاه وحدت و سعادت یک ملّت می‌رسد جبرانش به هیچ وجه میسر نخواهد بود.»
«آثار و نتایج زیان‌بشخ بی‌حد و حصر که از فقدان آثار علمی و ادبی برای ملل و اقوام عالم اتفاق می‌افتد، هزار بار از حلقه‌های مفقوده در فرضیات طبیعی محسوس‌تر و آشکارتر است.»
«اگر کتب و مؤلفات فارسی در اثر تهاجمات و تعدیات اقوام بیگانه و به واسطهٔ اختلافات سیاسی و مذهبی خانمان‌برانداز داخلی و ضعف تشکیلات اجتماعی و طرز حکومت‌های متغلّب و تغییر و تبدیل سریع دولت‌های مخالف یکدیگر و بی‌اعتنایی و لاابالی‌گری گذشتگان در حفظ آثار نفیس ملّی از میان نرفته و لا اقل یک‌دهم از آن همه آثار در دست بود، اکنون ایرانیان از حیث دانش و فرهنگ در ردیف ثروتمندترین ملل متمدن جهان بودند.»
«بیشتر بدبختی‌ها و سیه‌روزی‌های ما نتیجهٔ مستقیم انقلابات و حوادث سیاسی و علل و اسباب دیگر داخلی و خارجی است که منتهی به انقطاع رشتهٔ تمدن و فرهنگ ملّی و منجر به فقدان آثار و اسناد و مدارک علمی و ادبی قدیم ما گردید.»
«احیای هر اثری از آثار علمی و ادبی قدیم در حُکمِ یافتن حلقهٔ مفقوده‌ای است که شیرازهٔ ادبیات و سلسلهٔ حیات معنوی و فرهنگی ما را بهم پیوند می‌دهد، هم راه تحقیق و تتبُع در آثار فرهنگی و به دست آوردن مسیر تحوّلات ادبی و مدنی و فحص و بحث در لعت و دستور و معنای و بیان زبان را هموار می‌سازد، و هم طریق ابتکار و میزان و مقیاس برای تشخیص و تمییز دادن ابتکار از تکرار به دست می‌دهد.»
«بزرگترین خدمت به ملّت ایران و فرهنگ ایرانی، احیای آثار مهمِ گذشتگان است.»
«ملتی که آثار قدیم خود را در طاقِ نِسیان بیندازد مَثَلش مَثَلِ مرد کاملی است که همهٔ تجارب و دانسته‌های گذشتهٔ خود را فراموش کند، چنین مردی اگر صدسال عمر کرده باشد هنوز کودک نادادن است.»
«تصحیح «التفهیم»ابوریحان توسط او، باعث شد تاییدهای ستایش آمیزی از سید حسن تقی‌زاده و علامه محمد قزوینی دریافت کند. کتابی که استاد همایی به مدت پنج‌سال متوالی و روزی ۱۵ ساعت، تلاش علمی صرف آن کرده بود و علامه قزوینی دربارهٔ این اثر ارزشمند برای همایی جوان آن روزها نوشته بود: «وقتی کتاب التفهیم شما به دستم رسید و مطالعه‌ای کردم، سجده شکر به جای آوردم که هنوز ایران از دانایان کارآمد تهی نمانده است.» اطلاق عنوان علامه بر استاد همایی، شایسته او بود.»
