جنید بغدادی

ابوالقاسم جُنَید بن محمّد خزّاز قواریری (۲۲۷ق/ ۸۳۰ م -۲۹۸ ق/۹۱۰ م) مشهور به جُنَیدِ بغدادی و لقب گرفته به إمام الطائفتین (پیشوای دو طائفه: صوفیان و فقیهان) صوفی مشهور سدهٔ سوم ق.

گفتاوردها

^{از تذکرة الأولیاء، عطار نیشابوری، بخش «ذکرِ جنید بغدادی»}

[گفتند راه به خدای چگونه است گفت: ] «دنیا را ترک گیری یافتی و بر خلاف هوا کردی به حق پیوستی.»
[گفتند هیچ چیز فاضلتر از گریستن هست گفت: ] «گریستن بر گریستن.»
[سئوال کردند از شفقت بر خلق گفت: ] «شفقت بر خلق آنست که بطوع بایشان دهی آنچه طلب می‌کنند و باری بر ایشان ننهی که طاقت آن ندارند و سخنی نگوئی که ندانند.»
- بازآفرینی:مهربان بودن با مردم آن است که به خواستِ خود آنچه را می‌خواهند بدهی …»
[گفتند تنها بودن کی درست آید گفت: ] «وقتی که از نفس خویش عزلت گیری و آنچه ترا دی نوشته‌اند امروز درس تو شود.»
[گفتند عزیزترین خلق کیست گفت:] «درویش راضی.»
[گفتند صحبت با که داریم گفت: ] «با کسی که هر نیکی که با تو کرده باشد بر وی فراموش بود و آنچه بر وی بود می‌گذارد.»
[پرسیدند که از همه زشتیها چه زشت‌تر گفت: «صوفی را بخل.»
[از توحید سؤال کردند گفت: ] «معنی آنست که ناچیز شود در وی رسوم و ناپیدا گردد در وی علوم و خدای بود چنان‌که بود همیشه و باشد فنا و نقص گردد او راه نیابد.»
[و بازگفتند توحید چیست گفت: ] «صفت بندگی همه ذل است و عجز و ضعف و استکانت و صفت خداوند همه عز و قدرت هر که این جدا تواند کرد با آنکه گم شده است موحد است.»
[بازپرسیدند از توحید گفت: ] «یقین است گفتند چگونه گفت: آنکه بشناسی که حرکات و سکنات خلق فعل خدای است که کسی را با او شرکت نیست چون این بجای آوردی شرط توحید بجای آوردی.»
[سؤال کردند از فنا و بقا گفت:] «بقا حق راست و فنا مادون او را.»
«تصوف صافی کردن دلست از مراجعت خلقت و مفارقت از اخلاق طبیعت و فرو میرانیدن صفات بشریت و دور بودن از دواعی نفسانی و فرود آمدن بر صفات روحانی و بلندشدن به علوم حقیقی و بکار داشتن آنچه اولیتر است الی الابد و نصیحت کردن جمله امت و وفا بجای آوردن بر حقیقت و متابعت پیغمبر کردن در شریعت.»
«توبه را سه معنی است اول ندامت دوم عزم برترک معاودت سوم خود را پاک کردن از مظالم و خصومت.»
«صوم نصفی است از طریقت.»
«فقر دریاء بلاست.»
«رضا آنست که بلا را نعمتی شمری.»
«جوانمردی آنست که بار خود بر خلق ننهی و آنچه داری بذل کنی.»
«فتوت آنست که با درویشان نقار نکنی و با توانگران معارضه نکنی.»
«یقین آنست که عزم رزق نکنی و اندوه رزق نخوری و آن از تو کفایت آید و آن است که به علمی که بر گردن تو کرده‌اند مشغول باشی و به یقین او رزق تو بتو رساند.»
«صبر فروخوردن تلخی هاست و روی ترش ناکردن.»
«عبودیت ترک کردن این دو نسبت است یکی ساکن شدن در لذت و دوم اعتماد کردن بر حرکت چون این هر دو گم شد اینجا حق عبودیت گزارده آمد.»
«عبودیت ترک مشغلهاست و مشغول بودن بدانچه اصل فراغت است.»
«علم آنست که قدر خویش بدانی.»
«تصوف آن بود که با خدای باشی بی‌علاقه.»
«صوفی چون زمین باشد که همه پلیدی دروی افکنند و همه نیکوئی از وی بیرون آید.»
«تصوف ذکر است باجتماع و وجدی است باستماع و عملی است باتباع.»
«تصوف اصطفاست هرکه گزیده شده ازماسوی الله اوصوفی است.»
«صوفی آنست که دل او چون دل ابراهیم سلامت یافته بود از دوستی دنیا و بجای آرنده فرمان خدای بود و تسلیم او تسلیم اسمعیل و اندوه او اندوه داود و فقر او فقر عیسی و صبر او صبر ایوب و شوق او شوق موسی در وقت مناجات و اخلاص او اخلاص محمد ﷺ.»
«بلا چراغ عارفان است و بیدارکننده مریدان و هلاک کننده غافلان.»
«مرد به سیرت مرد آید نه به صورت.»
«دل دوستان خدای جای س رخدای است و خدای سر خود در دلی نهند که دروی دوستی دنیا بود.»
«اساس آنست که قیام نکنی به مراد نفس.»
«غافل بودن از خدای سخت‌تر از آنکه در آتش شدن.»
«به حقیقت آزادی نرسی تا از عبودیت بر تو هیچ باقی مانده بود و گفت: نفس هرگز با حق الفت نیگرد.»
«هر که نفس خود را بشناخت عبودیت بر وی آسان بود.»
«هر که نیکو بود رعایت او دایم بود و ولایت اوهمیشه بود.»
«هر که را معاملت برخلاف اشارت بود او مدعی است و کذابست.»
«هر که بگوید الله بی‌مشاهده اینکس دروغ زن است.»
«هر که نشناخت خدای را هرگز شاد نبود.»
«هر که خواهد که تا دین او به سلامت باشد و تن او آسوده ودل او به عافیت گو از مردمان جدا باش که این زمانه وحشت است و خردمند آنست که تنهایی اختیار کند.»
«همه راه‌ها بر خلق بسته است مگر بر راه محمد علیه السلام رود که هر که حافظ قرآن نباشد و حدیث پیغامبر ننوشته باشد بوی اقتدا مکنید زیرا که علم به کتاب و سنت باز بسته است.»
[ نقلست که سیدی بود که او را ناصری گفتندی قصد حج کرد چون به بغداد رسید به زیارت جنید رفت و سلام کرد جنید پرسید که سید از کجاست گفت: از گیلان گفت: از فرزندان کیستی گفت: از فرزندان امیرالمؤمنین علی رضی الله عنه گفت:] «پدر تو دو شمشیر می‌زد یکی با کافران و یکی با نفس ای سید که فرزند اوئی از این دو کدام کارفرمائی» [ سید چون این بشنید بسیار بگریست و پیش جنید غلطید گفت: ای شیخ حج من اینجا بود مر بخدای راهنمای گفت:] این سینه تو حرم خاص خدای است تا توانی هیچ نامحرم در حرم خاص راه مده» [ گفت: تمام شد. ]