الیف شافاک

به چه دلیلی من نوعی نمی‌توانم هم یک بریتانیایی باشم و هم یک ترک؟ برای چه باید فقط یک هویت داشته باشم؟ این پوپولیست‌ها هستند که در حال احیای تفکرات قبیله‌گرایی هستند.

الیف شافاک (۱۹۷۱) نویسنده، ستون‌نویس، سخنگو و دانشگاهی تُرکی.

گفتاوردها

• «شرق و غرب آب و روغن نیستند که نتوانند آمیخته شوند. آن‌ها می‌توانند همراه شوند و چنین چیزی در شهری مثل استانبول سخت، پیاپی و شگفت‌آور روی می‌دهد.»
• «استانبول همچون یک ماتریوشکای رنگی غول‌پیکر است.»
• «استانبول سالنی از آینه‌هاست که در آن هیچ چیز همان طوری نیست که به نظر می‌رسد. باید هشیار بود و از مقوله‌ها و کلیشه‌ها در ارجاع به استانبول استفاده نکرد… اگر یک چیز باشد که این شهر دوست نداشته باشد، آن کلیشه است.»
• «چیزی به نام خوبی مطلق وجود ندارد. این یک توهم است. در حقیقت، همه ما نقص‌ها و اشتباهات خودمان را داریم. غیرممکن است تمام جنبه‌های منفی‌مان را پاک کنیم. آگاهی از آن‌ها مسئله‌ای حیاتی است. «خودتان را بشناسید»؛ این شعاری خوب و جهانی است.»
• «ما در ترکیه نکات ظریف بسیاری را از دست داده‌ایم و دیگر دقیق فکر نمی‌کنیم. به طور مثال مردم به راحتی «ایمان/Faith» را با «مذهب/Religion» قاطی می‌کنند. در حالی که باور به مذهب مربوط نیست. به هیچ وجه. نوشتن یک کتاب، عاشق شدن یا نقل مکان به شهری دیگر، همگی اعمالی هستند که از روی باور و ایمان انجام می‌شوند. ما در زندگی به ایمان نیاز داریم و همین‌طور به تردید. نیاز داریم به حقایق شک کنیم، خودمان را زیر سؤال ببریم و در برابر مسائل جدید باز برخورد کنیم. ایمان و تردید را به طور برابر و توامان نیاز داریم. حرف زدن در مورد چنین چیزهایی در جامعه‌ای که خیلی از ظرافت‌ها را از دست داده، برایم سخت است.»
• «به عنوان شهروندان جهانی ما باید یکپارچه علیه هر گونه تروریسم و تعصب در میهن‌پرستی بایستیم. هیچ چیز در دنیا خطرناک‌تر از متعصبی مذهبی نیست که فکر می‌کند می‌تواند ذهن خدا را بخواند و فکر می‌کند او و فقط او، محبوب خداوند است. پاریس، بروکسل، آنکارا، اورلاندو، استانبول و…. افراط‌گرایان از انزواگرایی، تنفر، کلیشه‌های فرهنگی و شکاف‌های ادراکی سود می‌برند. ما باید انسانیت را در مقابل افراط‌گرایان و همدردی را علیه تنفر بارور کنیم. باید روی شکاف‌های ادراکی و فرهنگی پل بزنیم. افراط‌گرایان می‌خواهند ما را به هویت‌های تنها و ساکن تقلیل دهند. ما باید از تعلقات متعدد و انسانیت مشترکمان دفاع کنیم.»
• «ترکیه، جامعه فراموشی جمعی است. ما در هیچ حسی تداوم نداریم. حافظه خوبی نداریم. همیشه هم همین‌طور بوده است. ارتباط‌مان با گذشته همیشه پر از گسست بوده است.»
• «یکی از بزرگترین اشتباهات نخبگان سیاسی، قاطی کردن دموکراسی با اکثریت‌گرایی بود. در حالی که دموکراسی خیلی بیشتر از یک صندوق رأی است. دموکراسی به جدایی واقعی قدرت‌ها، حکمفرمایی قانون، آزادی بیان، رسانه آزاد و متنوع، حقوق زنان و … است. اگر تو هیچ‌یک از این‌ها را نداری پس اکثریت‌گرایی داری، نه یک دموکراسی درست.»
• «هیچ چیز در دنیا خطرناک‌تر از متعصبی مذهبی نیست که فکر می‌کند می‌تواند ذهن خدا را بخواند و فکر می‌کند او و فقط او، محبوب خداوند است.»
• «به چه دلیلی من نوعی نمی‌توانم هم یک بریتانیایی باشم و هم یک ترک؟ برای چه باید فقط یک هویت داشته باشم؟ این پوپولیست‌ها هستند که در حال احیای تفکرات قبیله‌گرایی هستند.»
• «باید نگران سخنان و خظابه‌های نفرت‌برانگیز بود. من مخالف بحث آزاد افراد در این باره در مکان‌هایی مثل دانشگاه‌ها، تنها به این بهانه که باید در دانشگاه بحث آزاد شکل بگیرد، هستم. به نظر من که از ترکیه می‌آیم، باید در ابتدا نظرات متفاوت را شنید. من موافق آزادی بیان هستم به شرطی که منجر به ایراد سخنان نفرت‌برانگیز نشود.»
• «باید به تغییرات دمگرافیک اهمیت بدهیم. نباید بگوییم که به سیاست علاقه‌ای نداریم و باید فراجناحی عمل کنیم و با مردم ارتباط داشته باشیم. در زندگی چیزهایی هست که فقط در ارتباط با افرادی که متفاوت با ما هستند به‌دست می‌آیند. تنوع ارزشمند است و زمان دفاع از آن فرا رسیده است.»
• «برای من وقتی [آخرین تابو] را می‌نوشتم، احساسم این بود که نامه‌ای می‌نویسی و داخل بطری می‌گذاری و آن را به دست رودخانه‌ای می‌سپاری و با آنکه نمی‌دانی که چه خواهد شد و آیا خوانده خواهد شد یا نه، اما به جریان رودخانه اعتماد می‌کنی.»
  • دربارهٔ کتاب آخرین تابلو که به پروژهٔ کتابخانهٔ آینده پیوسته.

جستارهای وابسته

• ملت عشق