گفتگوی تمدن‌ها

گفتگوی تمدّن‌ها نظریه‌ای است در روابط بین‌الملل که اولین‌بار توسط محمد خاتمی مطرح شد. او در اصل ایدهٔ گفت‌وگو میان تمدن‌ها را به عنوان واکنشی به نظریهٔ جنگ تمدن‌های ساموئل هانتینگتون مطرح ساخت.

بخشی‌ از مجموعه‌ گفتارها درباره محمّد خاتمی
دانشور، فقیه شیعه و سیاستمدار اصلاح‌طلب ایرانی پنجمین رئیس جمهور ایران (۳ اوت ۱۹۹۷ - ۳ اوت ۲۰۰۵) موضوعات در آثار و سخنان او گفتگوی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها آزادی اصلاحات شخصیت‌ها و سرشناسان دربارهٔ او دیدگاه‌ها دربارهٔ خاتمی

گفتاوردها دربارهٔ آن

• «تأکید بر استقرارِ «مردم سالاری سازگار با دین»، بسط «جامعه مدنی»، «عدالت اجتماعی» در درون و طرح نظریه گفت و گوی تمدن‌ها در عرصه بین‌المللی، از جمله مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در سرنوشت ایران و جهان اسلام بوده است که متأسفانه به دلایل مختلف از جمله وجود رسوبات تعصب، استبدادزدگی و… آنچه می‌توانست و می‌تواند منشاء تحولات بزرگی در عرصه داخلی و خارجی جهان اسلام و جهان سوم شود، نتوانست آنطور که باید و شاید مورد بهره‌برداری قرار گیرد و موجب گشایش چشم گیر در سرگذشت و سرنوشت ما شود؛ ولی این راهی است که باید پیمود و امیدوار به آینده روشن، با همه سختی‌ها باید راه را ادامه داد.»
  • محمد خاتمی
• «تمدّن‌ها آنگاه که با خود بیگانه شوند با دیگری نیز بیگانه می‌شوند، زیرا تنها کسانی می‌توانند دیگری را دریابند که خود را دریافته باشد.»
  • محمد خاتمی سخنرانی در دانشگاه پکن، چین، ۳/۴/۱۳۷۹، برگرفته از کتابِ «گفت‌وگوی تمدّن‌ها»، نشرِ طرحِ نو، ص ۶۲
• «وجود اندیشه گفت‌وگوی تمدن‌ها واژه تمدن را بیشتر در معنای فرهنگ به کار می‌برد زیرا به مجموعه‌ای از ویژگی‌های متمایز و ظاهراً امتزاج ناپذیر اشاره دارد. هنگامی که ما از گفت‌وگو میان تمدن‌ها در معنای معمول سخن می‌گوییم، به طور ساده به تمدن غربی، چینی، اسلامی، مسیحی، ایرانی، آفریقایی و مانند آن می‌اندیشیم. اما اگر من از تمدن چینی حرف بزنم، به تائو یا کنفسیوس گرایی می‌اندیشم که هر کدام خود می‌توانند به گردش درآیند. یا برای مثال تمدن اسلامی، کشورها و جمعیت‌هایی را دربرمی گیرد که حتی اگر آشکارا در نقاط دیگر جهان پراکنده شوند، فرهنگ‌های مختلفی دارند. به طور خلاصه تمدن و فرهنگ مفاهیمی مبهم و موضوعاتی غیرقطعی هستند. با این همه، نظر من همان معنای یونسکو است که ما متفاوتیم، باورها و دین‌های متفاوتی داریم، اما ویژگی‌های خاص ما مانع از گفت وگو کردن ما نخواهد بود.»
  • ادگار مورن
• «به نظر من بهترین محور اجماع و مهم‌ترین آموزه‌ای که زمینه گفت‌وگو را فراهم می‌کند این است که از خدا هستیم و به سوی او بازمی‌گردیم. اگر این را بپذیریم از استیلاجویی و توسعه‌طلبی و… که مهم‌ترین موانع سر راه گفت‌وگو هستند، خلاص می‌شویم و می‌توانیم به گفت‌وگوی تمدن‌ها نیز امیدوارانه‌تر نگاه کنیم.».
  • ژرژیک ابرامیان