فتح‌الله مجتبایی

فتح‌الله مجتبایی (۱۳۰۶ / ۱۹۲۷م)، نویسنده و مترجم ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی

گفتاوردها

• «به نظر من موضوع زبان‌های مادری اقوام ایرانی باید به طور علمی و عقلانی و فارغ از انگیزه‌های احساسی و عاطفی عامیانه مورد مطالعه و توجه قرار گیرد و دستاویز سیاست‌بازان و عوام‌فریبان نشود.»
• «سوءاستفاده از زبان می‌تواند نتایج و عواقب بسیار زیان‌بخش داشته باشد. تغییر خط وسیله‌ای است که به‌آسانی می‌تواند رابطهٔ مردمی را با تاریخ گذشته‌شان قطع کند. همین عمل با زبان می‌تواند خطرات جدّی‌تر همراه داشته باشد و مردمی بی‌هویت و گم‌گشته در فضای تاریخ ایجاد کند که همه چیز را به‌آسانی بپذیرد.»
• «در تمدن ایران دو گونه از عرفان شکل گرفت. یکی از این گونه‌ها عرفان غرب ایران است که تمام متونش به زبان عربی است و به عرفان گنوسی و حکمت نوافلاطونی شباهت بسیار دارد. دیگری عرفان شرق ایران است که در خراسان شکل گرفت و دارای جوهره‌ای صددرصد ایرانی است. .. به دلیل ایرانی بودن این عرفان رگه‌هایی از انواع تفکر و حکمت ایران پیش از اسلام، چون تفکر مانوی در آن وجود دارد. این عرفان با شعر شروع می‌شود.»
• «عرفان خراسان قدیم میراث گرانبهایی را برای ما به جای گذاشته است که آثار در زمره بخش کوچکی از آن است. هرچه کار تحقیقی روی این میراث انجام شود، بازهم کم است.»
• «مولانا شاعر و ادیب خوش‌اقبالی بود، چرا که تاکنون پژوهش‌های بسیاری دربارهٔ زبان، سبک و محتوای آثارش انجام شده است، اما ادیب و حکیمی که بدجور از آن غفلت شده، عطار است. دکتر شفیعی کدکنی تحقیقاتی دربارهٔ عطار انجام داده، اما میزان این پژوهش‌ها کم است و باید بیشتر شود. ... هنوز هم امکان پیدا شدن نسخه‌های بیشتری از دیوان عطار و دیگر آثار او وجود دارد، چرا که هنوز بسیاری از کتابخانه‌های غنی هند و پاکستان را ما ندیده‌ایم. حتی روی نسخه‌های موجود از آثار عطار نیز باید بیشتر کار شود.»
• «زبان یک ارگانیسم زنده است و رشد می‌کند و برحسب شرایط، ضرورت و نیاز گسترش پیدا می‌کند. الآن نیاز به مفاهیم دیگر خیلی بیشتر از ۸۰ سال پیش است که من قلم به دست گرفتم. آن زمان دایره لغات محدودتر بود. نویسندگانی که در آن دوره اقبال عمومی پیدا کرده بودند امروز دیگر مطرح نیستند. امروز موضوعات و مسائل دیگری مطرح شده است و ضرورت دنیای امروز ایجاب می‌کند که در سایه پیشرفت فناوری و امکانات دیگر، زبان هم پیشرفت کند و ابزار کار نویسنده و مترجم هم زبان است. طبیعی است که زبان هم باید خودش را با شرایط موجود تطبیق بدهد.»
  • مصاحبه با روزنامه ایران، ۱۳۹۴
• «شرایط جدید نیازهای جدید ایجاد می‌کند و پرسش‌های جدید به وجود می‌آورد و باید جواب‌های متناسب با شرایط برای آنها داشت؛ ولی صحت و اصالت زبان در آثار گذشتگان امر دیگری است. شما الآن «سیر حکمت در اروپا» فروغی را می‌خوانید. پاکیزگی و استحکام زبان را آشکارا می‌بینید. در نوشته‌های امروز غالباً ساختار کلام معیوب و اشتباه و نارسایی فراوان می‌بینید.»
  • مصاحبه با روزنامه ایران، ۱۳۹۴
• «روشنفکر کسی است که بتواند در شرایط موجود، خودش و محیط خودش و دنیای خارج و جریانهای حاکم بر آن را بشناسد. برای روشنفکرانی که تاریخ و جغرافیای زمان و مکان خود را نمی‌دانند و قدرتهای حاکم بر جریان تاریخ را نمی‌شناسند هیچ رسالتی قائل نیستم.»
  • مصاحبه با روزنامه ایران، ۱۳۹۴
• «در خانه کتابخانه‌ای دارم که وقتی به کتاب‌ها نگاه می‌کنم، می‌گویم کاش فرصت داشتم و عمر وفا می‌کرد و همه آنها را می‌خواندم. درواقع هنوز هم حسرت کتاب‌های نخوانده‌ام را دارم.»
  • مصاحبه با روزنامه ایران، ۱۳۹۴