تربت جام
تربت جام از شهرهایاستانِ خراسان، ایران.
شعر
[ویرایش]| خوشا جام و خوشا پیل دمانش | خوشا این عرصه و فیض نهانش | |
| نه جام ست اینکه دریاییست از عشق | چو احمد یک نهنگی در میانش | |
| حیات از آب حیوان چند جویی | بجام آی و بجو ز آب روانش | |
| مگو از خطه شیراز و وضعش | بگو از جام و فیض مردمانش | |
| اگر حافظ نمی زین جام خوردی | برا سودی میان خاک جانش | |
| همان جام نخستین است این ـجام | ولی یاد از کسان نکته دانش |
گفتاورد
[ویرایش]- «دیگر از ولایات طیبه که نسایم ولایت از آن مقام خجسته فرجام به مشام اهل ذوق و عرفان می‌رسد ولایت جام است همان جام نخستین است این جام وجه ترجیح آن بقعه مبارکه بر سایر بقاع عالم همین بسنده است که مولد و منشأ دوبزرگوار است که هیچ‌یک را ثانی نیست اول: حضرت شیخ الاسلام زنده فیل احمد جام قدس الله سره المبین. دوم: حضرت حقایق پناهی مولانا نورالحق و الدین عبدالرحمان الجامی مدالله ظله السامی ... و مثل خربزه باباشیخی که در جام حاصل می‌شود در بهشت تواند بود در غایت لطافت و حلاوت تا کسی نخورد نداند. جهت سلاطین و اکابر هرات در هودج می‌آوردند و تمامی میوه‌ها در آن ولایت خوب می‌شود؛ و در جام از یک من پشم کپنک ی (نمد چوپانی) می‌مالند که به دویست دینار و سیصد دینار می‌خرند و به اطراف مملکت می‌برند و در کوه بزد جام چشمه‌ای است که چون اول روز تابستان در آید آب او یخ می‌بندد و در تمام تابستان آب آن سرد است و در زمستان آب آن چشمه گرم است»
- معین الدین محمد زمجی اسفزاری
- «من در سده ۷۴۷ جام را دیدم شهری است زیبا حد وسط نه بزرگ و نه کوچک باغها و درختان و چشمه‌های فراوان دارد بیشتر درختان آن توت است حریر هم زیاد در آن به عمل می‌آید.»
- «معرفترین اولیاء آن شهر ولی زاهد شهاب الدین احمد جامی است که اولاد و احفاد وی در حول و حوش آنجا دارای ضیاع و عقار هستند. احمد جامی آنچنان شهرت داشت که در پایان سده هشتم امیر تیمور قبر وی را زیارت نمود. امروز آن شهر که هنوز آبادی و رونق خود را از کف نداده معروف است به شیخ جام»
- «پوژگان، خایمند، سلومد، زوزن شهرهایی از حدود نیشابورند و جاهای بسیار با کشت و برزند و از این شهرکها کرباس خیزد»
- کتاب حدودالعالم من المشرق الی المغرب ذیل صفحه ۲۳ سخن اندر ناحیت خراسان و شهرهای وی ص۹۱
- «آبش از کاریز و هوایش مسرت آمیز و خاکش حاصل خیز. از اقلیم رابع و جوانب آن واسع است. سمت مغرب هرات و شمال باخرز واقع شده و قبل از این شهر بود و مرور ایام خرابش نموده اکنون هزار باب خانه در اوست و بیست پاره قریه معموره مضافات اوست. باغاتش فراوان و غلاتش ارزان و مردمش حنفی مذهب و به‌غایت متعصبند. قرب پنجاه خانه قزلباش در اوست قبر شیخ احمد ژنده پیل بن ابوالحسن از اولاد جریربن عبدالله بجلی از صحابه حضرت رسول (ص) در آن جاست. اشخاص صاحب کمال و ارباب وجد و حال از آن جا برخاسته‌اند من جمله :مولانا عبدالرحمن جامی و خواجه ناصر الدین خلیل‌الله از آن دیار بوده‌اند»
- حاج زین العابدین شیروانی شماخی
- «غریب دویست پاره از توابع آنجاست. باغستان بسیار و میوه بیشمار دارد و آب شهر و ولایت مجموع از قنوات است و از مزار اکابر تربت ژنده‌پیل احمد جام آنجاست و در آنجا عمارتی و گنبدی عالی خواجه علاء الدین محمد ساخته و دیگر مزارات متبرکه بسیار است.»
- حمدالله مستوفی
