نمایش مبدأ برای آزادی در سخنان سید محمد خاتمی

این نوشتار، گردآمده‌ای از '''[[گفتاورد]]های [[محمد خاتمی]] دربارهٔ [[آزادی]]''' است.
{{مجموعه محمد خاتمی}}
== بر پایهٔ تاریخ ==

=== ۱۹۹۸ ===
{{multiple image
| align     = left
| direction = vertical
| header    =
| width     = 200
| image1    = 38th Iranian Revolution Anniversary in Mashhad 02.jpg
| alt1      = Colored dice with white background
| caption1  = بگذاریم که فضای نسیم باز آزادی که به برکت انقلاب دمیده است به‌صورت یک روند در جامعه ما در بیاید.
}}
<small>۱۱ دی ۱۳۷۶–۱۱ دی ۱۳۷۷</small>
* «این جور نیست که دموکراسی یعنی لیبرالیسم… دموکراسی راه است. این راه ممکن است به لیبرالیسم منجر بشود یا ممکن است به یک حکومت دینی منجر شود، اما راه را اگر دموکراسی است انتخاب نکرده‌ایم آن طرفش چه، یا دیکتاتوری است یا دموکراسی.»
* «بین جامعهٔ مدنی و لیبرالیسم خلط می‌شود و خیال می‌کنند هر که می‌گوید جامعهٔ مدنی یعنی می‌گوید لیبرالیسم، لیبرالیسم جهات منفی دارد، جهات مثبت هم دارد. بنده نمی‌خواهم مطلق حکم بکنم که همه چیز یا بد و یا خوب خوب. بنده به عنوان کسی که یک سلایقی دارم، برداشت‌هایی دارم و اعتقاداتی دارم، لیبرالیسم را هم از نظر تئوری فلسفی نمی‌پسندم و معتقدم که در جامعهٔ ما با توجه به حقایقش اصلاً زیان‌بار است. اما دموکراسی را ممکن است آدم بپذیرد بدون اینکه دچار این باشد که حتماً پذیرش دموکراسی یعنی لیبرالیسم.»
* «بالاخره ما قبول داریم که انسان بر سرنوشت خودش حاکم است یا نیست و قبول داریم که اندیشه کردن آزاد است و ابراز آن آزاد است. البته هر جامعه‌ای یک حدودی برای ابرازش دارد. هرج و مرج که نیست، ماهم قانون اساسی داریم؛ یعنی در این چارچوب قانون اساسی که حدودی برای ابراز نظر بیان کرده، می‌گویم این آزادی را قبول داریم یا نداریم. این حداقل جامعهٔ مدنی است که ما حق حاکمیت انسان بر سرنوشتش را بشناسیم که بتواند حرف بزند، بتواند اجتماعات تشکیل بدهد و هر فردی بتواند در فرایند رسیدن قدرت شرکت کند. به قدرت رسیدن که بد نیست، قدرت را ابزار اهداف بزرگ کردن خوب است، ولی قدرت را هدف قرار دادن بد است…»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲۸ ژوئیه ۱۹۹۸/ ۶ مرداد ۱۳۷۷؛ «در جمع مدیران خبرگزاری جمهوری اسلامی»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8404-12772/مروري-برديدگاه-هاي-آموزگار-ادب-وشكيبايي-6-محمدخاتمي-بدون|عنوان=مروری بردیدگاه‌های «آموزگار ادب و شکیبایی»، ۱|تاریخ=۲۵ تیر ۱۳۸۴|اثر=ایسنا}}</ref>
* «یکی از دردهای مهم و مشکل ما…[این است که] دچار آشفتگی فکری هستیم و باید از این آشفته‌فکری نجات پیدا بکنیم. باید اهل فکر بشویم. فکر هم اگر بخواهد بشود باید اهل پرسش باشیم و پرسش هم اگر بخواهیم داشته باشیم، باید فضای آزاد و امنی وجود داشته باشد که پرسش بشود، فکر بشود و براساس فکر نجات پیدا بکنیم؛ به‌خصوص ما اول باید خودمان را بشناسیم، هویّت خودمان را بشناسیم. ما که ملّتِ از زیر بوته درآمده نیستیم، ما تمدن‌سازیم، آثار و مآثر تمدن ما هنوز هم در دنیا درخشان است؛ <small>گرچه منظور ازاینکه ما تمدن داریم و حالا می‌خواهیم به خودمان بازگردیم این نیست که می‌خواهیم به تمدنی که هشت قرن پیش و ده قرن پیش بودبرگردیم؛ بلکه</small> ملتی که تمدن ساخته است باز هم می‌تواند تمدن‌ساز باشد و تمدن یعنی پاسخ دادن به نیازها و سوال‌های زمان. تمدن گذشتهٔ ما پاسخ به نیازهای زمان خودش بود. آن نیازها وپرسش‌ها گذشته است. اما با تکیه بر مبنای مشترک ما، هویت مشترک تاریخی ما که دین اسلام مهمترین آن است و جنبه‌های ملی تاریخی ای که داریم ما می‌توانیم بازهم تمدن ساز بشویم. امیدوار بودیم و هستیم که انقلاب اسلامی آغاز نجات ما از آشفته فکری باشد.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۷ دسامبر ۱۹۹۸/ ۱۶ آذر ۱۳۷۷؛ «سخنرانی به مناسبت روز دانشجو در دانشگاه صنعتی شریف»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8404-12772/مروري-برديدگاه-هاي-آموزگار-ادب-وشكيبايي-6-محمدخاتمي-بدون|عنوان=مروری بردیدگاه‌های «آموزگار ادب وشکیبایی»، ۶|تاریخ=۳۱ تیر ۱۳۸۴|اثر=ایسنا}}</ref>
*  «ما باید برای حفظ انقلابمان و دستاوردهای انقلابمان دست به دست هم بدهیم و '''بگذاریم که فضای نسیم باز آزادی که به برکت انقلاب دمیده است، بصورت یک روند، در جامعه ما در بیاید.'''»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲۹ سپتامبر ۱۹۹۸/ ۷ مهر ۱۳۷۷؛ «سخنرانی در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8404-10348/مروري-برديدگاه-هاي-آموزگار-ادب-و-شكيبايي-2-محمد-خاتمي-روح|عنوان=مروری بردیدگاه‌های «آموزگار ادب و شکیبایی»، ۲|تاریخ=۳۱ تیر ۱۳۸۴|اثر=ایسنا}}</ref>
=== ۲۰۰۱ ===
<small> ۱۲ دی ۱۳۷۹ - ۱۱ دی ۱۳۸۰</small>
{{نقل قول۲|left| [[پرونده:Mourning of Muharram in cities and villages of Iran-342 16 (50).jpg|50px|بی‌قاب|چپ]]دینداری منشأ وحدت و همزیستی در جامعهٔ ما بوده است و نمی‌توان با نفی آن حتی به آزادی دست یافت.|۳ اکتبر ۲۰۰۱/ ۱۱ مهر ۱۳۸۰}}
* «از آنجا که فکر، پرسش، چرا و چون‌‏ کردن‌‏ و دغدغه‌‏ ی خاطرداشتن‌‏ را از ذات انسان نمی‌توان گرفت؛ در جایی که آزادی نباشد، اندیشه زیرزمینی خواهد شد. هنگامی که فکر زیرزمینی شد، از معرض انتقاد دور شد و به ضدِّ فکر تبدیل خواهد شد.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۹ آوریل ۲۰۰۱/ ۲۰ فروردین ۱۳۸۰ «در جمع مسئولان و کارکنان جهاد دانشگاهی» </span>
* «'''دینداری منشأ وحدت و همزیستی در جامعهٔ ما بوده است و نمی‌توان با نفی آن حتی به آزادی دست یافت.'''»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۳ اکتبر ۲۰۰۱/ ۱۱ مهر ۱۳۸۰؛ «در جمع اعضای جبههٔ مشارکت ایران اسلامی» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8007-02630/سخنان-رييس-جمهور-در-جمع-اعضاي-جبهه-ي-مشاركت-ايران-اسلامي|عنوان=سخنان رئیس جمهور در جمع اعضای جبههٔ مشارکت ایران اسلامی|تاریخ=۱۱ مهر ۱۳۸۰|اثر=ایسنا}}</ref>
=== ۲۰۰۲ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۸۰ - ۱۱ دی ۱۳۸۱</small>
* «[[آزادی]] [[اسلامی]]، آزادی اندیشه، آزادی بیان و آزادی انتخاب، آزادی نظارت همه‌جانبهٔ ملت بر همه ارکان حکومت است و چه کسی گفته است که آزادی مورد نظر یعنی بی‌بند-و-باری، فقط سفسطه‌گران و مخالفان با آزادی حقیقی و مخالفان با اسلام برای این که آزادی واقعی را از مردم بگیرند، مردم را تحریک می‌کنند که کسانی که دم از آزادی می‌زنند می‌خواهند بی‌بند-و-باری را در جامعه تحمیل کنند. هرگز، اسلام با بی‌بند و باری مخالف است…»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۵ ژوئن ۲۰۰۲/ ۱۵ خرداد ۱۳۸۱؛ «سیزدهمین سالگرد ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8103-03056/حجت-السلام-سيد-محمد-خاتمي-احترام-امام-خميني-ره-به-راي-مردم|عنوان=حجت السلام سید محمد خاتمی: احترام امام خمینی (ره) به رای مردم، برای زینت نبود|تاریخ= ۱۵ خرداد ۱۳۸۱|اثر=ایسنا}}</ref>
=== ۲۰۰۳ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۸۱ - ۱۱ دی ۱۳۸۲</small>
* «ما خطر خشونت و ترور که به نام دین در برابر آزادی و پیشرفت می‌ایستد، بزرگ می‌شماریم؛ اما خطر بی‌تفاوتی نسبت به پایداری برای رهایی از اسارت و تجاوز را نیز کم نمی‌پنداریم.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۱۳ مه ۲۰۰۳/ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۸۲؛ «سخنرانی در [[w:en:Beirut Municipal Stadium|ورزشگاه شهرداری بیروت]]» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8202-09348/رييس-جمهور-در-اجتماع-مردم-بيروت-راه-تحقق-صلح-در-خاورميانه-برگرداندن|عنوان=رئیس جمهور در اجتماع مردم بیروت: راه تحقق صلح در خاورمیانه برگرداندن حقوق غصب شده در سرزمین‌های اسلامی و عربی است|تاریخ=۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۲|اثر=ایسنا}}</ref>
* «خساراتی که بشر در طول تاریخ متحمل شده است؛ ناشی از دین بدون آزادی و آزادی بدون دین بوده است.»
* «متأسفانه سیر تاریخی می‌گوید آنجا که آزادی بوده، دین کمرنگ شده است و آن جا که دین پررنگ بوده، آزادی جایگاه زیادی نداشته است و این ستمی است که هم به دین شده و هم به آزادی.»
* «هیچ‌کس نمی‌تواند به نام‌های دین، علم و منافع خاص چیزی را به انسان‌ها تحمیل کند.»
* «معتقدم انسان ایمان را توأم با آزادی می‌تواند داشته باشد.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۱۴ مه ۲۰۰۳/ ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۲؛ «دانشگاه سن‌ژوزف، بیروت»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8202-09592/خاتمي-در-جمع-دانشگاهيان-دانشگاه-سن-ژوزف-بيروت-خساراتي-كه-بشر|عنوان=خاتمی در جمع دانشگاهیان دانشگاه سن‌ژوزف بیروت: خساراتی که بشر در طول تاریخ متحمل شده است؛ ناشی از دین بدون آزادی و آزادی بدون دین بوده است|تاریخ=۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۲|اثر=ایسنا}}</ref>
* «تنها راه دفاع از اسلام، استقلال و آزادی، توأم شدن دین با آزادی است.»
* «بنده به لحاظ تفکر فردی و تحلیل شرایط تاریخی و اجتماعی معتقدم، در جامعه مردمسالار دینی، دین، حد آزادی را تعیین می‌کند و آزادی، دین را با معیارهای زمان سازگار می‌کند.»
* «من از موضع دین از آزادی، استقلال، عدالت و مردم‌سالاری، دفاع می‌کنم و با استبداد و دیکتاتوری مبارزه می‌کنم.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۵ اوت ۲۰۰۳/ ۱۳ مرداد ۱۳۸۲؛ «در جمع نمایندگان مجلس شورای اسلامی و اعضای هیات دولت»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8205-05240/تاسف-رييس-جمهور-ازنگاه-امنيتي-به-جامعه-وانفعال-نخبگان-حكومت|عنوان=تاسف رئیس‌جمهور ازنگاه امنیتی به جامعه وانفعال نخبگان؛ حکومت دینی می‌تواند و باید موجب نجات ایران و تحول دردنیا شود اگر فاشیستی یا لیبرالیستی به آن نگاه نشود|تاریخ= ۱۳ مرداد ۱۳۸۲ |اثر=ایسنا}}</ref>
* «بعضی‌ها فکر می‌کنند انسان با خدا رقابت می‌کند و اگر حق انسان‌ها را به رسمیت بشناسیم و به آنها حرمت بگذاریم تا خودشان به سرنوشت خودشان حاکم باشند، جای خدا را تنگ می‌کنیم و اگر انسان به رسمیت شناخته شود به خدا اهانت شده است. در حالی که عقل نشانهٔ عظمت خداست و هر چه انسان آزادتر، پیشروتر و آفریننده‌تر باشد به خدا نزدیکتر است و پیامبران آمده‌اند که بگویند ایمان و عقل با هم در تعارض نیستند بلکه مکمل یکدیگرند. آمده‌اند فرابخوانند انسان را به آزادی توأم با معرفت و خردورزی توأم با ایمان. این پیام پیامبران خداست و یکی از ملاکها و شاخصه‌های نظامی که مدعی پیروی از پیامبران است، این است که آیا این دو چیز با هم حفظ شده است یا یکی، دیگری را می‌خواهد به نفع خودش از صحنه بیرون کند؟»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۶ اوت ۲۰۰۳/ ۱۵ مرداد ۱۳۸۲؛ «بیست و سومین سالگرد تشکیل جهاد دانشگاهی»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8205-06729/رييس-جمهور-هر-چه-انسان-آزادتر-پيشروتر-و-آفريننده-تر-باشد|عنوان=رئیس جمهور: * هر چه انسان آزادتر، پیشروتر و آفریننده‌تر باشد به خدا نزدیکتر است * جهاد دانشگاهی مظهر پیوند ایمان و عقل است * رد تلویحی استعفای دکتر معین|تاریخ= ۱۵ مرداد ۱۳۸۲|اثر=ایسنا}}</ref>
* «ما برای رهایی از ذهنیت‌های استبدادزده و طی راه دشوار رسیدن به جامعه‌ای دین‌مدار و مردم‌سالار نیاز به تمرین و تن دادن به قواعد مردمسالارانه و رعایت ادب و اخلاق اسلامی داریم.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۱۰ اکتبر ۲۰۰۳/ ۱۸ مهر ۱۳۸۲؛ «سومین اجلاس عمومی مجمع جهانی اهل بیت (ع)»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8207-07598/رييس-جمهور-اسلام-اهل-بيت-ع-منادي-صلح-و-گفت-وگوي-تمدن-ها|عنوان=رئیس جمهور: *اسلام اهل بیت (ع) منادی صلح و گفت‌وگوی تمدن‌ها است *باید اجازه ندهیم امت اسلامی تاوان خشونت‌گرایی متمایل به ترور و تحقیر را به نام اسلام بپردازد|تاریخ=۱۸ مهر ۱۳۸۲|اثر=ایسننا}}</ref>
=== ۲۰۰۴ ===
<small> ۱۱ دی ۱۳۸۲–۱۱ دی ۱۳۸۳</small>
* «ما با هر کسی که بخواهد آزادی را محدود کند، مبارزه می‌کنیم.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲۷ ژانویه ۲۰۰۴/ ۷ بهمن ۱۳۸۲؛ «در گفت‌وگو با استاندارد»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8211-02997/خاتمي-در-گفت-وگو-با-استاندارد-با-هر-كسي-كه-بخواهد-آزادي-را|عنوان=خاتمی در گفت‌وگو با استاندارد: با هر کسی که بخواهد آزادی را محدود کند، مبارزه می‌کنیم امیدوارم تا جمعه راه حلی پیدا شود|تاریخ=۷ بهمن ۱۳۸۲ |اثر=ایسنا}}</ref>
* «خود ملت باید بخواهد محیطی آرام، آزاد، محیطی که در آن اندیشه انسان حرمت داشته باشد فراهم آید و به هیچ‌چیز دیگری جز محیط آزاد، آرام، مردمسالار تن درندهد.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۸ فوریه ۲۰۰۴/ ۱۹ بهمن ۱۳۸۲؛ «ر مراسم هفدهمین جشنوراه خوارزمی»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8211-07943/رييس-جمهور-قدرت-بايد-توسط-مردم-مهار-و-جلوي-خودسريهاي-آن-گرفته|عنوان=رئیس‌جمهور: قدرت باید توسط مردم مهار و جلوی خودسریهای آن گرفته شود ملت باید بخواهد که به هیچ‌چیز دیگری جز محیط آزاد، آرام، مردم‌سالار تن درندهد|تاریخ=۱۹ بهمن ۱۳۸۲|اثر=ایسنا}}</ref>
* «تردید نکنید که اجبار، تحمیل و خودکامگی چیزی جز فساد نمی‌آورد اما آزادی و فضای باز در عین این که ممکن است که خسارت‌هایی داشته باشد اما در متن همین فضا است که فضیلت رشد می‌یابد.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۱۹ فوریه ۲۰۰۴/ ۳۰ بهمن ۱۳۸۲؛ «مراسم اعطای نشان دولتی»</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8211-11904/رييس-جمهور-در-فضاي-باز-و-آزادي-است-كه-فضيلت-رشد-مي-يابد-اجبار|عنوان=رئیس جمهور: در فضای باز و آزادی است که فضیلت رشد می‌یابد اجبار، تحمیل و خودکامگی چیزی جز فساد نمی‌آورد|تاریخ=۳۰ بهمن ۱۳۸۲|اثر=ایسنا}}</ref>
=== ۲۰۰۵ ===
<small>۱۲ دی ۱۳۸۳ – ۱۱ دی ۱۳۸۴</small>{{سخ}}
* «من به آینده‌ای که بشر آزاد باشد و معنویت، به زندگی لطافت بدهد، امیدوار و مطمئنم که جامعهٔ بشری به آن سو می‌رود.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۸ فوریه ۲۰۰۵/ ۲۰ بهمن ۱۳۸۳؛ «بیست و دومین دورهٔ معرفی کتاب سال و دوازدهمین دورهٔ اهدای جایزهٔ جهانی کتاب» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8311-09878/پيام-خاتمي-به-همايش-عرفان-اسلام-ايران-و-انسان-معاصر-سهروردي|عنوان=خاتمی: راه روشن امروزوفردا، جز آزادی سیاسی، انضباط اخلاقی و پاسداری از خرد و اندیشه نیست به آینده‌ای که بشر آزاد باشد و معنویت، به زندگی لطافت بدهد، امیدوارم|تاریخ=۲۰ بهمن ۱۳۸۳|اثر=ایسنا}}</ref>
* «امروز باید بگوییم که دفاع از آزادی یک عبادت است. بگوییم که دفاع از حقوق انسان یک عبادت است. شرکت در انتخابات برای تعیین سرنوشت یک منسک و دفاع از عدالت یک عبادت است.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲۸ فوریه ۲۰۰۵/ ۱۰ اسفند ۱۳۸۳؛ «در مجلس دانش‌آموزی» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8312-03533/رييس-جمهور-در-مجلس-دانش-آموزي-دفاع-از-آزادي-حقوق-انسان-و-عدالتر|عنوان=رئیس‌جمهور در مجلس دانش‌آموزی: دفاع از آزادی، حقوق انسان و عدالت، عبادت است استوارکردن مردم‌سالاری، مستلزم تحمل است|تاریخ=۱۰ اسفند ۱۳۸۳|اثر=ایسنا}}</ref>
* «عشق به حقیقت و تلاش برای دریافت آن، عشق به آزادی و تعالی و کوشش برای رسیدن به آن، جوهر آدمی است؛ اگر امید به این دریافت و رسیدن نبود، زندگی پرمرارت آدمی در طول تاریخ ناممکن می‌شد. آنچه خواستنی است، دوستی و مهر است که زندگی را طربناک می‌کند؛ آنچه ناخواستنی است، خشونت و نامهربانی است که جهنم جان آدمی است.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲۳ دسامبر ۲۰۰۵/ ۲ دی ۱۳۸۴؛ نخستین نوشتار خود در وبلاگ http://www.khatamionline.com</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8410-00162/خاتمي-هم-به-جمع-وبلاگ-نويسان-پيوست-محمد-خاتمي-بياييد-براي|عنوان= «خاتمی هم به جمع وبلاگ‌نویسان پیوست» محمد خاتمی: بیایید برای آبادانی و اعتلای ایران عزیز از هیچ کوششی خسته نشویم|تاریخ=۲ دی ۱۳۸۴|اثر=ایسنا}}</ref>
* «زمان ما برای رهایی نیازمند دین است، دینی که علاوه بر خدا، به عدالت، آزادی و حقوق انسان، باور داشته باشد و به فقر و جهل و جنگ و ترور و تحقیر انسان کافر نیز.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲ دسامبر ۲۰۰۵/ ۱۱ آذر ۱۳۸۴؛ دهمین کنفرانس بین‌المللی «کلمه سواء» با عنوان «توسعه انسانی؛ ابعاد دینی، اجتماعی و معرفتی»، بیروت، لبنان </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8409-05813/گزارشي-از-آغاز-همايش-توسعه-ي-انساني-با-حضور-متفكران-مسلمان|عنوان= گزارشی از آغاز همایش «توسعهٔ انسانی» با حضور متفکران مسلمان و مسیحی در لبنان|تاریخ=۱۱ آذر ۱۳۸۴|اثر=ایسنا}}</ref>
* «پیشترها گفته‌ام و باز تکرار می‌کنم خواست تاریخی مّلت ما، که دست کم طی حدود دو قرن گذشته، که بارها در صورت حرکتها و جریانها و نهضتهای دینی و اجتماعی و سیاسی تجّلی یافته در این سه شعار متجّلی است «آزادی، استقلال و پیشرفت».
** در ''[[w:نامه‌ای به فردا|نامه‌ای به فردا]]'' 
=== ۲۰۰۶ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۸۴ – ۱۱ دی ۱۳۸۵</small>
* «امروز هم می‌گویم که با توجه به شرایط تاریخی و اجتماعی ایران، جز بر پایه دین نمی‌توان به آزادی و مردم سالاری رسید و درنقطه مقابل نیز دین اگر سازگار با معیارهای مردم سالاری و پیشرفت نباشد مشکل خواهد آفرید و معتقدم اسلام دین خرد عدالت و معرف حق انسان برای حاکمیت بر سرنوشت خویش است؛ و چنین دینی نه تنها با مردم سالاری ناسازگارنیست بلکه می‌تواند پایدار کننده و در عین حال لطیف کننده آن باشد.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۶ /۸ مهر ۱۳۸۵؛ «مصاحبه با با روزنامهٔ لوموند» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8507-04155/خاتمي-اين-غرب-است-كه-بايد-اعتمادسازي-كند-راهي-جز-مذاكره-وتفاهم|عنوان=خاتمی: *این غرب است که باید اعتمادسازی کند *راهی جز مذاکره‌وتفاهم دربحث هسته‌ای وجود ندارد *اسلام دین خردوعدالت و معرف حق انسان برای حاکمیت برسرنوشتش است|تاریخ=۸ مهر ۱۳۸۵|اثر=ایسنا}}</ref>
* «رسیدن به جهان آزاد و آباد اما از مجرای آگاهی و اراده خود آدمی می‌گذرد، انسانی که مستعد دانستن و آزاد در گزینش و انتخاب و حاکم بر سرنوشت خود آفریده شده است.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲۴ اکتبر ۲۰۰۶/ ۲ آبان ۱۳۸۵/ ۱ شوال ۱۴۲۷؛ «پیام به مناسبت عید فطر ۱۴۲۷» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8508-00786/خاتمي-در-پيام-تبريكي-به-مناسبت-عيد-سعيد-فطر-حركت-به-سوي-جهاني|عنوان=خاتمی در پیام تبریکی به مناسبت عید سعید فطر: حرکت به سوی جهانی بهتر از مسیر گزینش آزاد می‌گذرد|تاریخ=۲ آبان ۱۳۸۵|اثر=ایسنا}}</ref>
* «واقعیت این است که در ایران با توجه به اهمیت اسلام و هویت دینی کشور، نمی‌توان بدون دین و معنویت از آزادی و دموکراسی سخن گفت و هر کس که می‌خواهد در ایران تغییرات فرهنگی و سیاسی مثبت ایجاد کند، باید با این هویت دینی همراه باشد.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۳ نوامبر ۲۰۰۶/ ۱۲ آبان ۱۳۸۵؛ «سخنرانی در [[w:چاتم‌هاوس|چاتم هاوس]]» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8508-05992/گزارش-كامل-سفر-خاتمي-به-انگلستان-خشونت-را-منزوي-كنيم-دين|عنوان=/گزارش کامل سفر خاتمی به انگلستان/ *خشونت را منزوی کنیم|تاریخ=/ ۱۲ آبان ۱۳۸۵|اثر=ایسنا}}</ref>
* «بیش از ۱۰۰ سال است که ملت ما اعم از روحانی، دانشگاهی، کشاورز، زن و مرد بدون هیچگونه ابهامی، آزادی، استقلال، مردم‌سالاری و تبدیل رابطهٔ «خدایگان و برده»، به «دولت و ملت» را به محوریت خود ملت فریاد زدند. این فریاد را حتی کسانی که کم‌شنوا نیز باشند می‌توانند بشنوند.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۴ دسامبر ۲۰۰۶/ ۱۳ آذر ۱۳۸۵؛ «در کنگرهٔ جوانان اصلاح‌طلب» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8509-07905/خاتمي-در-كنگره-ي-جوانان-اصلاح-طلب-كامل-با-حضور-فراگير-در-انتخابات|عنوان=خاتمی در کنگرهٔ جوانان اصلاح‌طلب:/کامل/ با حضور فراگیر در انتخابات، باطل‌السحر اموری باشیم که قدرت‌شان به نفع ملت، کشور و انقلاب اسلامی نیست»|تاریخ۱۳ آذر ۱۳۸۵|اثر=ایسنا}}</ref>
* «نمی توان به نام دفاع از [[اسلام]] جلو پرسش و [[آزادی]] [[اندیشه]] را گرفت، بلکه باید اسلام را فرازمانی و فرامکانی دید.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲۸ مارس ۲۰۰۷/ ۸ فروردین ۱۳۸۶؛ «سخنرانی در دانشگاه الازهر» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/speech/32.html|عنوان=سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین سیّد محمّد خاتمی در دانشگاه الازهر|تاریخ=۸ فروردین ۱۳۸۶|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «من از اسلامی دفاع می‌کنم، که برای [[آزادی]] احترام قایل است.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۸ اوت ۲۰۰۷/ ۲۷ مرداد ۱۳۸۶</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8605-15322/سيد-محمد-خاتمي-هيچ-وقت-به-سرنوشت-ملت-انقلاب-و-اسلام-پشت-نخواهم|عنوان=سید محمد خاتمی: هیچ وقت به سرنوشت ملت، انقلاب و اسلام پشت نخواهم کرد |تاریخ=۲۷ مرداد ۱۳۸۶|اثر=ایسنا}}</ref>
* «[[انسان‌ها]] وابسته به هر تمدن و آیین فرهنگی که باشند نیازمند شنیدن از یکدیگرند تا بتوانند در تبدیل جهان هراس‌انگیز امروز به جهانی امن و آزاد و همبسته گامی فرا پیش نهند.»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۲۴ سپتامبر ۲۰۰۷/ ۲ مهر ۱۳۸۶؛ پیام به نشست :زمینه‌های عینی و ذهنی گفت‌وگوی تمدنها؛ دانشگاه صنعتی شریف</span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8607-01025/سيد-محمد-خاتمي-گفت-وگوي-فرهنگ-هاوتمدن-ها-دغدغه-اي-از-سر-دردمندي|عنوان=سید محمد خاتمی: گفت‌وگوی فرهنگ‌هاوتمدن‌ها دغدغه‌ای از سر دردمندی است گفت‌وگو میان فرهنگ‌ها و تمدن‌ها می‌کوشد عرصه نوینی در مناسبات ملی و بین‌المللی بگشاید|تاریخ=۲ مهر ۱۳۸۶|اثر=ایسنا}}</ref>
=== ۲۰۰۸ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۸۶ تا ۱۱ دی ۱۳۸۷</small>
* «معتقدم جوهر [[دین|ادیان]] با [[آزادی]]، پیشرفت و ترقی انسان مغایرت ندارد و با عقل انسان و به‌کارگیری آن مخالفتی ندارد. معتقدم میان دین به این معنا با [[سیاست]] تضادی وجود ندارد.»
* «[[ملت ایران]] یکصد سال است که سه چیز می‌خواهد؛ [[آزادی]]، استقلال، پیشرفت چرا که از استبداد و دیکتاتوری رنج برده، از وابستگی به اجانب رنج برده و از عقب‌ماندگی نیز رنج برده است. همه حرکت‌های یکصدساله در این جهت قابل توجیه است.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۵ ژانویه ۲۰۰۸/ ۲۵ دی ۱۳۸۶؛ «مصاحبه با روزنامهٔ ال‌پائیس، مادرید» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8610-13536/خاتمي-اميدوارم-ائتلاف-تمدنها-پا-بگيرد-انقلاب-اسلامي-بزرگترين|عنوان=خاتمی: امیدوارم ائتلاف تمدنها پا بگیرد انقلاب اسلامی بزرگترین اصلاحات بود دخالت بیگانه را در ایران به شدت نفی می‌کنیم|تاریخ=۲۵ دی ۱۳۸۶|اثر=ایسنا}}</ref>
* «در جامعهٔ استبدادی ممکن است در صورت تحولات اجتماعی، آزادی‌خواهی، ترقی‌خواهی و پیشرفت‌خواهی به وجود بیاید، اما اگر به موانع بیرونی و درونی و استبدادزدگی توجه نداشته باشیم، تحقق این امور با مشکل مواجه می‌شود.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۹ ژانویه ۲۰۰۸/ ۲۹ دی ۱۳۸۶؛ «سخنرانی در خانهٔ هنرمندان، به مناسبت مُحرّم» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.isna.ir/news/8610-14904/خاتمي-مردم-سالاري-خواهي-گفتمان-غالب-جامعه-است-شكوه-عشق|عنوان=خاتمی: *مردم‌سالاری‌خواهی گفتمان غالب جامعه است *شکوه عشق، بلندی همت و ایمان‌وآرامش در عاشورا متجلی است|تاریخ=۲۹ دی ۱۳۸۶|اثر=ایسنا}}</ref>
* «من برای دفاع از اسلام منطق‌مدار، اسلام آزادی‌محور و اسلام انسان‌ساز در برابر تنگ‌نظری و گرایش‌های افراطی که به نام اسلام بهانه به دست دشمنان اسلام داده و راه را برای تسلط بر دنیای اسلام و سرکوب ملت‌ها هموار کرده در حد توانم همواره تلاش کرده و می‌کنم.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۹ اوت ۲۰۰۸/ ۱۹ مرداد ۱۳۸۶؛ « در دیدار با خبرنگاران حوزه دولت اصلاحات» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/788.html|عنوان=اعتقاداتی دارم که نمی توانم از آن دست بردارم|تاریخ=۱۶ مرداد ۱۳۸۷|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۰۹ ===
* «راه آزادی و عدالت و سربلندی راه همواری نیست و اگر به راستی به راهی که برگزیده‌ایم ایمان داریم، باید هزینه پیمودن آن را نیز بپردازیم و با شکیبایی و ایمان به خدا و امید به موفقیت دست یابیم»
** <span style="color:#a1a1a1;"> ۳۱ ژوئیه ۲۰۰۹/ ۹ مرداد ۱۳۸۸؛ «سخنرانی در میدان نقش جهان» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/918.html|عنوان=ایرانیان رشید هرگز از خواست‌های به حق خود دست برنخواهند داشت|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۱۰ ===
* «آزادی و دین وقتی در مقابل هم قرار بگیرند هر دو زیان می‌بینند… این دو اگر با هم باشند، هم آزادی تلطیف می‌شود و هم دین از تصلب نجات پیدا می‌کند.»
* «نسل امروز بداند می‌شود دین‌دار بود وحکومت سازگار با دین داشت در عین حال، انسان حرمت و آزادی و پیشرفت و علم داشته باشد و اتفاقاً این حکومت می‌تواند بسیاری از نقص‌های دنیای امروز را نداشته باشد.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۷ آوریل ۲۰۱۰/ ۱۸ فروردین ۱۳۸۹؛ «در دیدار با گروهی از دانشجویان دانشگاه تهران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/957.html|عنوان=انسان به بلوغی رسیده که دیگر امکان ندارد حکومت‌های استبدادی را بپذیرد|تاریخ=۱۸ فروردین ۱۳۸۹|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «آزادی یعنی مخالف بتواند در برابر آنجایی که قدرت و اختیارات است، حرف بزند.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۲۱ ژوئن ۲۰۱۰/ ۳۱ خرداد ۱۳۸۹؛ «در دیدار با اعضای شورای مرکزی حزب جوانان اسلامی» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/970.html|عنوان=ما اهل تعاملیم منتهی تعاملی که دقیقاً از خواست و مطالبات مردم دفاع کند|تاریخ=۳۱ خرداد ۱۳۸۹|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «بشر آزاد آفریده شده و آزادی می‌خواهد؛ اگر به این آزادی جواب داده شد یا اگر جایی باید محدود شود با منطق و پذیرش واقعی خود او باشد...»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۳ نوامبر ۲۰۱۰/ ۲۲ آبان ۱۳۸۹؛ «دیدار جمعی از استادان، مدیران و مسئولان اسبق دانشگاه‌ها و آموزش عالی» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1003.html|عنوان=با بخشنامه و دستورالعمل نه جهان عوض می‌شود و نه جهان بینی|تاریخ=۲۲ آبان ۱۳۸۹|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۱۱ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۸۹–۱۱ دی ۱۳۹۰</small>
* «انسان [[گرسنگی]] را می‌تواند تحمل کند ولی تحقیرشدگی تا مغز استخوان او را می‌سوزاند؛ و استبداد انسان را تحقیر می‌کند، انسان نمی‌تواند استبداد را بپذیرد. انسان آزادی توأم با گرسنگی را بر سیری با استبداد ترجیح می‌دهد. این فطرت انسان است.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۶ فوریه ۲۰۱۱/ ۱۷ بهمن ۱۳۸۹؛ «در دیداری که با اعضای شورای هماهنگی جبهه اصلاحات در آستانه سی و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1009.html|عنوان=انسان آزادی توأم با گرسنگی را بر سیری با استبداد ترجیح می‌دهد|تاریخ=۱۷ بهمن ۱۳۸۹|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «[[ایمان]]، گلی است که در بوستان [[آزادی]] می‌روید؛ ایمان تحمیلی نیست، ایمان را نمی‌توان به دیگران داد، در فضای آزاد با به کار انداختن خرد و عقلانیت است که انسان به خاطر فطرتی که دارد به آن حقیقت می‌رسد و ایمان می‌آورد، به همین دلیل است ایمان‌های ارثی، ایمان‌هایی که به صورت عادت درآمده است ایمان‌هایی که به خاطر تعصبات ایجاد شده است، به آن صورت ارزشی ندارد.»
* «ایمان مبتنی بر آگاهی و انتخاب است که در فضایی که آزادی وجود داشته باشد انسان امکان انتخاب دارد و البته این فضا باید آلوده به خرافات و کج‌روی‌ها و تعصبات نشود.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۳ مه ۲۰۱۱/ ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۰؛ «در جمع معلمان» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1013.html|عنوان=قدرت نباید در هاله‌ای از تقدس پوشانده شود|تاریخ=۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۰|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «آزادی یعنی: آزادی بیان، آزادی اندیشه، آزادی انتخاب، آزادی پرسش از قدرت و هزینه نداشتن پرسش.»
* «ایمان حقیقی هم در متن آزادی به‌وجود می‌آید. زیرا ایمان ارزشمند ایمانی است که با انتخاب و خردورزی به دست آید و انتخاب و خردورزی منوط به وجود آزادی است.»
* «انقلاب ما خواستار آزادی‌های اساسی مورد نظر جهان سکولار منهای بداخلاقی و ولنگاری است که دشمن عقل و امنیت و کرامت انسانی است.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۲ مه ۲۰۱۱/ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۰؛ «در دیدار جمعی از رزمندگان دوران دفاع مقدس و ایثارگران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1015.html|عنوان=امروز هیچ‌کس نمی‌تواند جلوی حرف حق را بگیرد|تاریخ=۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۰|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «خواهان آزادی هستید؟ باید این آزادی را بخواهید، بشناسید و اراده کنید تا آن را به دست آورید. عدالت می‌خواهید، باید آن را بخواهید، بشناسید و اراده کنید و مهم تر از آن، آن را پاسداری کنید تا رهزنان آن را از شما نگیرند.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۳ ژوئیه ۲۰۱۱/ ۲۲ تیر ۱۳۹۰؛ «دیدار با اعضای انجمن فرهنگ و سیاست دانشجویان دانشگاه شیراز» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1025.html|عنوان=نگرانی جدی من از سست شدن بنیادهای دینی جامعه است|تاریخ=۲۲ تیر ۱۳۹۰|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «اگر هدف پیامبران آزادسازی انسان است و اگر خواست این مردم مسلمان به سوی آزادی، استقلال و پیشرفت است، یقیناً دین خدا منافی با آن نیست بلکه مؤیِّد آن است.»
* «ما می‌گوییم برداشتمان از اسلام این است که جامعه را به آزادی، عدالت و برخورداری همگان می‌رساند و معتقدیم برداشت درستی است.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۲۹ ژوئیه ۲۰۱۱/ ۲۲ تیر ۱۳۹۰؛ «دیدار با اعضای شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی تهران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1027.html|عنوان=روح زمانه ما روح آزادی‌خواهی و رهایی انسان است|تاریخ=۷ مرداد ۱۳۹۰|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «اندیشه و خلاقیت جز در سایهٔ آزادی تحقق پیدا نمی‌کند؛ آزادی بی‌بند-و-باری نیست بلکه مراد از آزادی اینکه اندیشه کردن و بیان اندیشه هزینه نداشته باشد؛ اگر چنین بود اندیشه هم می‌آید در حالی که عدم امنیت و ترس از فکر کردن و بیان آن بزرگترین مانع خلاقیت است و حاصل کار سرخوردگی و نومیدی است.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۶ اکتبر ۲۰۱۱/ ۲۴ مهر ۱۳۹۰؛ «در دیدار با جمعی از اساتید دانشگاه‌های کشور» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1044.html|عنوان=آزادی محافل علمی و دانشگاهی و رسانه‌ای عامل بزرگ جلوگیری از فساد است|تاریخ=
۲۴ مهر ۱۳۹۰|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «آیا می‌توان قرائتی از اسلام داشت که با آزادی انسان، حقوق بشر، انسان‌های آزاد و حکومت‌های مسئول سازگار باشد؟»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۹ دسامبر ۲۰۱۱/ ۴ دی ۱۳۹۰؛ «در مصاحبه با ''آیین گفت‌وگو''به قلم حمید سیدی» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1058.html|عنوان=چراغ «گفت‌وگو» در شب «جنگ و خشونت»|تاریخ=۴ دی ۱۳۹۰|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۱۲ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۹۰ - ۱۲ دی ۱۳۹۱</small>
* «اگر حکومتی واقعاً آزادی‌خواه باشد و [[آزادی]] را مایهٔ پیشرفت و حتی امنیت پایدار و رشد و توسعه جامعه بداند، باید با درایت حتی هزینه‌های فضای باز و آزاد در کوتاه‌مدت را تحمل کند تا آزادی و آزاد زیستن و قواعد آن در جامعه نهادینه شود و افراد عادت کنند که چگونه می‌توان آزاد بود و از آن پاسداری کرد و دچار هرج-و-مرج و ولنگاری هم نشد.»
* «[[آزادی]] به معنی درست آن از شاه‌بیت‌های مطالبهٔ تاریخی ملت و از محورهای اصیل اصلاحات بوده است و هنوز هم می‌گویم: ''زنده باد مخالف من '' یک شعار بنیادین است.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۹ مه ۲۰۱۲/ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۱؛ «در دیدار با جمعی از جوانان، فعالان سیاسی، هنرمندان و روزنامه نگاران، در آستانه دوم خرداد» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1083.html|عنوان=محدود کردن اندیشه و بیان و سلب حقوق اساسی مردم منجر به بروز مشکلات سهمگین می‌شود|تاریخ=۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۱|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «ما باید جمهوری اسلامی را به گونه‌ای بفهمیم و ترویج کنیم و برای استقرارش تلاش کنیم که نه تنها با دوپایهٔ اصلی انقلاب، یعنی [[استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی|آزادی و استقلال]] سازگار باشد، بلکه بر آن مبتنی باشد.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۲ اوت ۲۰۱۲/ ۲۲ مرداد ۱۳۹۱؛ «دیدار با جمعی از خبرنگاران و اصحاب رسانه به مناسبت روز خبرنگار» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1099.html|عنوان=نام «خبرنگار» مترادف واژه آزادی است|تاریخ=۲۲ مرداد ۱۳۹۱|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «اگر [[دانشگاه]] جایی برای آزاداندیشی و آزادی است، رسالت بزرگ آن، دو امر خواهد بود: ۱) پاسداری از آگاهی و دانش و معرفت و تلاش برای بسط آن؛ ۲) پاسداری از آزادی‌های اساسی و تلاش برای تقویت قدرت انتخاب و اراده انسان‌ها در جامعه. این رسالتی است که دانشگاه به معنای واقعی کلمه باید داشته باشد.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۸ سپتامبر ۲۰۱۲/ ۱۸ شهریور ۱۳۹۱؛ «دیدار با اعضای انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1106.html|عنوان=پای بندی به قانون اساسی راه روشن همه ماست، قانونی که خود وحی منزل نیست!|تاریخ=۱۸ شهریور ۱۳۹۱|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۱۳ ===
<small>۱۲ دی ۱۳۹۱ - ۱۱ دی ۱۳۹۲</small>{{سخ}}
* «به نظر می‌رسد که [[عدالت]] روح [[دین]] باشد و [[آزادی]] هم در دل آن نهفته است؛ دین هم به عدالت و هم به آزادی نظر دارد.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۲۱ آوریل ۲۰۱۳/ ۱ اردیبهشت ۱۳۹۲؛ «در نخستین جلسه ۱۳۹۲ بنیاد باران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1152.html|عنوان=زور و پول و تزویر نمی‌تواند منشأ قدرت باشد|تاریخ=۱ اردیبهشت ۱۳۹۲|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «آنکه آزادی‌خواه است، [[آزادی]] را برای همه می‌خواهد حتی فاشیست‌ها، اما فاشیست‌ها جز برای خود برای کس دیگری آزادی نمی‌خواهند.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۳ ژوئیه ۲۰۱۳/ ۱۲ تیر ۱۳۹۲؛ «دیدار با جمعی از دانشجویان دانشگاه‌های سراسر کشور» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1188.html|عنوان=در انتخابات اخیر اصلاح و تغییر رویکردها در درون نظام پیروز شد|تاریخ=۱۲ تیر ۱۳۹۲|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۱۴ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۹۲ - ۱۱ دی ۱۳۹۳</small>
* «در مرام اهل بیت، ''تحمیل'' نبود؛ اما ''تحمل'' بود. آن‌ها حتی به مخالف خود احترام می‌گذاشتند و به ضایع شدن حقِّ آن‌ها راضی نبودند. چرا که در نظر آن‌ها ایمانی ارزش دارد که از روی آگاهی و اختیار به‌دست آید و نیز دائماً توسط آن‌ها به مردم هشدار داده می‌شد که خودشان حق را بشناسند، از آن دفاع کنند و در مقابل باطل و ناحق اعتراض کنند.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۳ آوریل ۲۰۱۴/ ۱۴ فروردین ۱۳۹۳؛ «در مراسم گرامیداشت سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س)» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1262.html|عنوان=اهل بیت (ع) بدون آگاهی و خواست مردم نخواستند حتی با زور و کودتا حکومت عدل را برپا کنند|تاریخ=۱۴ فروردین ۱۳۹۳|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «[[نظام سیاسی ایران|جمهوری اسلامی]] الگویی غیر از الگویی است که [[داعش]]، [[طالبان]] و انسان‌های آدم‌کش، متعصب و عقب‌مانده ارائه می‌دهند. جمهوری اسلامی بر اراده و [[آزادی]] و اندیشهٔ مردم استوار است و هدف آن بهبود وضعیت مادی و معنوی جامعه و حفظ و کرامت انسان است –هرانسانی با هر عقیده‌ای- به شرط آنکه دست به سلاح نبرد است. همه این را می‌خواهند و باید بکوشیم که این اجرایی شود.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۲۶ اوت ۲۰۱۴/ ۴ شهریور ۱۳۹۳؛ «در دیدار جمعی از آزادگان و ایثارگران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1291.html|عنوان=باید بدانیم چه می‌خواهیم و حاضر باشیم برای آن خواسته هزینه بدهیم|تاریخ=۴ شهریور ۱۳۹۳|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «ما مسلمانان مستحق زندگی خوب هستیم و مستحق داشتن امنیت و آزادی – که از آن محرومیم - و مستحق داشتن جامعهٔ پیشرو در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هستیم و امروز از آن محرومیم.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۳ اکتبر ۲۰۱۴/ ۲۱ مهر ۱۳۹۳/ ۱۸ ذی‌الحجه ۱۴۳۵؛ «مراسم عید غدیر خم» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1300.html|عنوان=شیعه و سنی برای نجات مسلمانان، علی (ع) را الگو قرار دهند|تاریخ=۲۱ مهر ۱۳۹۳|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۱۵ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۹۳ - ۱۱ دی ۱۳۹۴</small>
* «مردم [[ایران]] می‌خواهند [[آزادی]]، توسعه و پیشرفت داشته باشند و ارزش‌های دینی که مهم‌ترین آن در عرصه حیات اجتماعی، اخلاق و عدالت است، بر جامعه حاکم باشد. خواست اصلاحی مردم ما آزادی، استقلال و پیشرفت توأم با ارزش‌های الهی است.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۸ فوریه ۲۰۱۴/ ۱۹ بهمن ۱۳۹۳؛ «در دیدار جمع ایثارگران اصلاح‌طلب، آزادگان و خانواده‌های شهدا» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1313.html|عنوان=همه باید به آرمان‌های اصلی انقلاب بازگردیم|تاریخ=۱۹ بهمن ۱۳۹۳|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «جامعهٔ ما باید اول بتواند خود را و همدیگر را تحمل کند تا بتواند نظام [[دموکراسی|مردم‌سالار]] را حاکم کند. جامعه فقط نباید [[آزادی]] را بخواهد بلکه بداند که برای این آزادی باید هزینه دهد و از آن دفاع کند.»
* «اگر مردم ما همگی آزادی و استقلال و پیشرفت را بخواهند و برایش هزینه دهند، هیچ قدرتی نمی‌تواند در برابر آن‌ها بایستد.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۲۹ آوریل ۲۰۱۴/ ۹ اردیبهشت ۱۳۹۴؛ «در جمع دانشجویان و اصلاح‌طلبان قم» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1328.html|عنوان=تامین آزادی‌های اساسی موجب تقویت اخلاق می‌شود|تاریخ=۹ اردیبهشت ۱۳۹۴|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «انسان مطلوب انسانی است آگاه، آزاد و اخلاقی. مگر دین جز برای تربیت انسان آزاد، آگاه و اخلاقی آمده است؟ رسالت دین، انسان‌سازی است.»
* «اگر دینی مبلغ جهالت و نافی آگاهی باشد، مطمئن باشید که دین خدا نیست. اگر به نام دین با آزادی انسان مخالفت شود آن دین، دین انحرافی است؛ و اگر دینی رفتار غیراخلاقی را مجاز می‌داند، دین مطلوب خداوند نیست.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۰ مه ۲۰۱۴/ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴؛ «در دیدار سالیانه فرهنگیان و جمعی از معلمان» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1329.html|عنوان=زمزمه تجزیه کشورهای منطقه خطرناک است|تاریخ=۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «اینکه بر آزادی اندیشه تأکید می‌کنیم به معنی آزادی ولنگاری نیست بلکه آزادی فکر و بیان و آزادی نقد است که می‌تواند مانع فساد شود. مطبوعات آزاد و تقویت آن‌ها بزرگترین عامل جلوگیری از فساد است. با نگاه به آینده دست به دست هم دهیم و با فساد مبارزه کنیم.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۹ اوت ۲۰۱۴/ ۱۸ مرداد ۱۳۹۴؛ «در دیدار جمعی از آزادگان» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1333.html|عنوان=این همه تفرقه در سال همدلی یعنی چه؟|تاریخ=۲۸ مرداد ۱۳۹۴|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۱۶ ===
<small>۱۱ دی ۱۳۹۴ – ۱۲ دی ۱۳۹۵</small>
* «هویت [[انسان]] به [[اندیشه]] است و اندیشه فقط در فضای [[آزادی]] و آزادگی بروز و ظهور می‌کند. پرسش به سادگی مطرح می‌شود و پاسخ تلاش می‌شود آزادانه جست‌وجو شود. حال این تلاش یا خلاقیت ذهن خود انسان یا گرفتن از دیگران است.»
* «برای اینکه بتوانید فکر کنید، خلاقیت داشته باشید، پرسش را پاسخ دهید و تلاش و تحقیق کنید، باید [[آزادی]] باشد. اگر آزادی نبود، اندیشه نیست و اگر اندیشه نبود، [[زندگی]]، زندگی انسانی نیست.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۸ ژوئیه ۲۰۱۶/ ۲۸ تیر ۱۳۹۵؛ «در جمع عده‌ای از نخبگان و دانشگاهیان خوزستان» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1364.html|عنوان=کودتای ترکیه زنگ خطری برای همه کشورهاست|تاریخ=۲۸ تیر ۱۳۹۵|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «اصلاح‌طلبی جریانی است که حرکت جامعه را درک می‌کند که خواستار آزادی و استقلال و پیشرفت است و این خواست تاریخی خود را در بستر هویت دینی خود می‌خواهد.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۳ اکتبر ۲۰۱۶/ ۱۲ مهر ۱۳۹۵؛ «در دیدار با اعضای شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه تهران» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1371.html|عنوان=سیدمحمدخاتمی: اصلاح طلبان با حفظ هویت خود تعامل کنند|تاریخ=۱۲ مهر ۱۳۹۵|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
=== ۲۰۱۷ ===
<small>۱۲ دی ۱۳۹۵ – ۱۱ دی ۱۳۹۶</small>
* «هنرمند باید در فضای آزاد آنچه را که در قلب و دلش است، بیافریند.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۱۴ فوریه ۲۰۱۷/ ۲۶ بهمن ۱۳۹۵؛ «در حاشیهٔ بازدید از یک نمایشگاه هنری » </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1379.html|عنوان=هتر و بیشتر باید به هنرمندان توجه می شد|تاریخ=۲۶ بهمن ۱۳۹۵|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «اگر ما بخواهیم به عنوان مسلمانِ مسؤول، [[آزادی]] را تجربه بکنیم و آن آزادی با هویت خودمان سازگار باشد، باید متوجه این باشیم که ماهیت و کارکرد و رویکرد آزادی در دنیای مدرن چیست؛ البته بکوشیم ریشه‌ها و مایه‌هایش را هم در مکتب، فرهنگ و آیین خودمان پیدا بکنیم.»
* «اگر در جامعه [[عدالت]] نباشد، [[آزادی]] هم پایدار نمی‌شود.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۲۶ فوریه ۲۰۱۷/ ۸ اسفند ۱۳۹۵؛ «در دیدار اعضای حزب اتحاد ملت» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1381.html|عنوان=سیدمحمد خاتمی: زمینه ای فراهم شود که نفرت ها به همدلی ها و تقابل ها به مشارکت ها تبدیل شود|تاریخ=۸ اسفند ۱۳۹۵|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>
* «اگر دین را اینچنین ببینیم که در مقابل دنیای انسان و آزادی، حرمت و کرامت انسانی و عدالت قرار بگیرد، طبیعی است که زدگی از دین پیدا می‌شود و ما در اسلام چنین چیزی را قبول نداریم.»
* «ما از منافع [کشور] خود کوتاه نمی‌آییم اما این امر به معنی استقبال از تنش نیست بلکه با انتخاب روش درست می‌توان منافع را حفظ کرد.»
** <span style="color:#a1a1a1;">۴ آوریل ۲۰۱۷/ ۱۵ فروردين ۱۳۹۶؛ «در جمع اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها» </span><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khatami.ir/fa/news/1385.html|عنوان=سیدمحمدخاتمی: مجلس کار نظارتی خود را فقط به یک نماینده واگذار نکند|تاریخ=۱۵ فروردين ۱۳۹۶|اثر=وب‌سایت سید محمد خاتمی}}</ref>

== نوشتارهای وابسته ==
* [[سید محمد خاتمی]]
* [[آزادی]]
* [[اصلاح‌طلبان ایران]]

== منابع ==
<div style="height: 450px;width; 75%; overflow: auto; padding: 4px;text-align:right; solid 2px;" title="braglist - zum scrollen"; >
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
</div>
[[رده:سید محمد خاتمی|آزادی]]
[[رده:آزادی]]