کیوس گوران

مه ره هولِ توتراکِ تیره‌ما…
یاد اون چچکلِ کِل‌پیش دکته
باتمه «میرزا، لک و لا ره گرم هاکن،
تا زمستون ته ره اَی پیش نکته.»
ترجمه: من از ترس توفان‌های تیره‌ماه…
یاد آن هیزم نیم‌سوختهٔ حیاط افتادم،
[به خود] گفتم «میرزا، بساطت را گرم کن،
تا زمستان از تو پیشی نگرفته.»

کیوس گوران (زاده ۷ خرداد۱۳۱۷ هجری شمسی) شاعری مازندرانی است که اغلب آثارش را با دکلمه خود پخش می‌کند. چندین آلبوم به این شکل در ایران تحت مجوز وزارت ارشاد منتشر شده‌اند.

شعرها

• چندی از اشعار همراه با ترجمه فارسی:

متن طبری	ترجمه فارسی
بخشی از آق مدیر، آلبوم مازرون یک
اون گِدِرها، ته کتابونِ دله، حرف حقیقت خله دی. مثلا وختی گاته: «ته بینج‌کر، ته کَسوجمع‌کَر» یعنی راستی ته اگه ونگ بَکِنی، محاله بی‌جواب بوئی. یا مثل وختی که خِروار گاته، یعنی دِ تاچه. یا غلامِ هفت خئیز حکماً حکماً سه خئیز علاوه بی‌یه. الان امّا کم و کسری خلوئه. آسمونِ سینهٔ شیر ره اگه دشت و بیابون بچفِست بون، کیلهٔ کَش ره به خِشکون ته ندی، کیله لمبر زوئه و کف کارده، شی‌یه؛ اسا بسم‌الله بَوین، سفرهٔ بی‌نونه تِلار. ... مشتی جعفر با صد و یک منفعت جرب نایلنی روته. کلّا عباس وچه فاستونی خاست بو، ونه مِمِل، نا خله، اتا پریک فایده گیته، سر شستک پئیز معامله کِرده. الان امّا وزن سربار پاچه جا وزین‌تره. آق مدیرِ غول و غع، وقتی گاته «چهارتا سه‎تا، دِ شیش‌تائه»، تَکیه ره پیته. یا مثل وختی گاته «نصف جهونه، اصفهون» تنگ‌نظر نیّه مدیر. ون کرامِت خله بی‌یه، گاته دریو ره محاله گِل‌کَتِک پـِر هاکنه؛ هرچی شه‌سّه وزن و اندازه خانه. زاویه مثلثِ کَش اگه قایم بیی‌بو، هرگز وَل و وِل نیّه برا…	در گذشته، در کتاب‌ها حرف حقیقت زیاد می‌دیدی. مثلا وقتی می‌گفت: «شالی‌کار تو، همه‌کاره تو» یعنی واقعاً اگر فریادی بکشی، محال است بی‌جواب بمانی. یا به‌طور مثال هر یک «خروار» برابر با دو «تاچه» بود. یا هفت «خویز» زمینِ غلام، بلاشک سه خویز بیشتر از این حرف‌ها بود. الان اما کم و کسری زیاد شده. سینهٔ شیر آسمان را اگر دشت و بیابان می‌مکیدند، باز هم خشک شدن آب جوی را نمی‌دیدی، آب جوی با سرعت جاری بود و کف می‌کرد و می‌رفت؛ حالا بیا و ببین، رودخانه سفره‌ای بی‌نان شده. ... مشتی جعفر با صد و یک منفعت جوراب نایلونی می‌فروخت. کربلایی عباس اگر برای بچه‌اش فاستونی می‌خواست، «مِمِل» او، نه خیلی، با یک ذره سود، با او سر برج پاییز معامله می‌کرد. الان اما وزن خورجین از محتویاتش بیشتر شده. سر و صدای آقا مدیر، وقتی می‌گفت «چهارتا سه‌تا، دوتا شش‌تاست»، در تکیه می‌پیچید. یا مثلاً وقتی می‌گفت «اصفهان نصف جهانه» او تنگ‌نظر نبود. کرامت او خیلی بود، می‌گفت محال است مشتی نجاست دریا را کثیف کند؛ چون هرچه برای خود اندازه و مقدراتی دارد. اگر زاویهٔ گوشهٔ مثلث قائم می‌بود، هرگز چپر-چلاغ نمی‌شد…
بخشی از مرد نکونام، آلبوم مازرون دو
گاتنه «اون قدیما، تهرون به یور، اتا شِخ دیّه، مدام مَله شی‌یه، دشت و گذار داشته، همش شعر گته شه‌سّه.» ونه اسم ره گاتنه سعدی شیرازی و شه به مله‌گردی، سملی کِرده و شصتک زوئه و نجستی خِرده. ونه قول گانّه که «خار آدم نمیره، دکـّل. اونی که خار و خِشی نومِ وه ره اینجه نیارِن، وه بمرد هسته یقین.» حرضت عباسی عجب خنده‌کَری دارنه ونه شعر… ... تنه تاریخِ کَشه، اونجه که از عدل مظفر گانه؛ از مشتی غضنفر چه نَنه؟ آخه این مشتی غضنفر نَمِته ملیجهٔ سر. ته اگه تِمور و چنگیز ره بجا یارنی و ریس کانده تنه تن، وشونِ هاکردی‌یه که ته ره از یاد نشونه. خار آدم چش ره دَوِنده، ونه سیّم به پلا، چلّم همه چکّه‌سمائه امّا نادرشاهِ چش‌وِج ونه تاریخ ره سواری بخاره، من-تنه خوردی سر کنکور اگه نادر ره شناسی نَدِن، روفوزه بوّن. اسا اون وشیلِ شِخِ مله‌گرد ره ونه باوّم دَس بَوِره شعرِ دله: «خار آدم البته میرنه، ناخش هسته که علی تا به ابد تاریخِ کلواره وانه.»	می‌گفتند «اون قدیم‌ها، اون ورتر از تهران، یک شیخی بود، مدام سفر می‌کرد، گشت و گذاری داشت و برای خودش شعر می‌گفت.» نام او را سعدی شیرازی می‌گفتند و برای خودش مسافرت می‌کرد و بچه‌بازی می‌کرد و اهل نجاست بود. از قول او می‌گویند «بهیج وجه آدم خوب نمی‌میرد. آن که نامش را به نکویی نبرند، مُرده است.» حضرت عباسی عجب چرندیاتی گفته… ... در تاریخ تو آنجا که از عدل مظفر گفته‌اند، چرا نامی از مشتی غضنفر نیست؟ آخه این مشتی غضنفر آزارش به مورچه هم نرسیده. تو اگر تیمور و چنگیز را به یاد می‌آوری و تنت به لرزه می‌افتد، اعمالشان را به یاد آورده‌ای. آدم خوب ولی بمیرد، سوم و هفتم به کنار، روز چهلمش عروسی برپا می‌شود. اما نادرشاه چشم‌درآور باید در تاریخ بتازد، تا فرزندان من و تو در کنکور اگر او را نشناسند، رفوزه شوند. حالا باید به آن شیخ دوره‌گرد بگویم در شعرش دست ببرد: «نکونام البته که می‌میرد؛ ولی بدنام‌ها هستند که در تاریخ منفور باقی می‌مانند.»
بخشی از قطعه توانا بود…، آلبوم مازرون
کی گانه «آدمِ دانا اگه پیر بوّه جوونه؟» آخه این سَید شرف‌الدین، به جوونی؛ وه چه پیره؟ أره خان‌داش. جان قِد جیف شونه، نا مغزِ دله. ته اگه قِد خانه‌داری، جای ملّا، اتی بور برج‌علی پیش، تا که یاد بَیری چتی نون ره دماسی، بزنی سفرهٔ کَش. تنه علم دشمبه بازار دِ دئیل چسنه انجیل نوونه.	چه کسی گفته «ز دانش دل پیر برنا بُوَد؟» آخه چرا این سید شرف‌الدین در این سن جوانی، پیر شده؟ آره خان داداش. قدرت به جیب است، نه مغز. اگر قدرت می‌طلبی، به جای ملا، برو پیش برج‌علی تا یاد بگیری چطور نان را بچسبی و بزنی تنگ سفره. علم تو در دوشنبه بازار به اندازه مثقالی «چسنه انجیر» نمی‌ارزد.
بخشی از تعزیه، آلبوم مازرون
تکیه‌پیش، اربابِ پیش، تیسابه‌لینگ و لختِ کینگ، وشنا بتیم، سر چرخه‌تو، لوشِ فتو، چشم انتظار منه عجز و نالونه، تا مندلیِ دَسِّ بـِن پرپتو بوّم، که مَثِل حسینِ خون خاطره‌دار بوّه و حق به جانبون عزاپلا ره بخارن. تن زره، سر سبزه شال، کل‌تِکِ شمشیر به مه دَس اتا نهب به مندلی، اما ونه گرز دره مه خسّه تنِ پِشت. ای دِباره فحش و کتره، ای ته شمرِ نا به کار، روسوخته مار، مه پی‌یر صاحب شمشیرِ دِ دم، آخه چه گیرنی مه دم؟ منه گپ تموم نیی، چو بموئه. اسا من شمر و حوسین به جا نیارمه. اگه شمر مندلی و حوسین مظلوم منمه، همه دونّه که حوسین داشتی-نداشتی ره هدا مندلیِ دَس. دیگه بی دشتِ زمین، بی لت و لتکا، دیگه بی‌کس خلاصه اِندا-وِر-اندا که هاکردمه، بدیمه شمرِ نِنا ره ونه من چک-چکی بَیرِم هنیشندم - غلطه - ونه عزا. تا بدونن که مه ره فاطمه بزا. سر اِرِب کامبه رو به مندلی: «شمر ملعون، ای خنازیل به گلی، گو ره بَیتی، ئو ره بَیتی، طارم نو ره که بَیتی، تِرش هَلی و سِرخ سه، سره‌پیش لیمو ره که بَیتی، روز روشند نمونسته، تاریکِ شو ره که بَیتی، خا اسا وقته که حوسین ره برسندم ونه بسوته حق ته شه دار گردنِ شق.»	در حیاط حسینیه، نزد ارباب، با پای پیاده و کون لخت، با شکمی گرسنه، با سرگیجه و لبی افتاده، چشم انتظار عجز و نالهٔ من هستند، تا زیر دست محمدعلی مشت و لگد شوم. که مثلاً خون حسین خاطره‌دار شود و حق به جانب‌ها غذای عاشورا را بخورند. بر تن زره، بر سر شالی سبز و بر دستم شمشیری ساختگی نهیبی بر محمدعلی می‌زنم ولی گرز او بر پشتم است. باز فحش و رجزخوانی است: «ای شمر نا به کار، فلان‌فلان شده، پدر من صاحب ذوالفقار است، چرا جلویم را می‌گیری؟» حرفم هنوز تمام نشده، چوب را می‌کوبد. حالا من شمر و حسین را به جا نمی‌آورم: «اگر شمر محمدعلی و من حسینم، همه می‌دانند که حسین همه داشته‌هایش را به محمدعلی داده. دیگر نه زمینی، نه دشتی و نه کسی برایش مانده.» خلاصه سبک-سنگین که کردم، دیدم باید مادر شمر را از دو پا بگیرم - غلطه - بنشانم به عزایش، تا همه بدانند من زاییدهٔ فاطمه‌ام. سرم را کج می‌کنم به سوی محمدعلی: «شمر ملعون، ای لعنتی، گاو را که گرفتی، آب را گرفتی، طارم امساله را گرفتی، آلوچه ترش، سیب سرخ و لیموی حیاطم را هم گرفتی، روز روشن برایم نماند؛ شب تاریک را هم گرفتی. خوب حالا وقتش شده که حسین مظلوم را به حقش برسانم، ای گردن کلفت عوضی»
بخشی از مشتی برار جان، آلبوم مازرون دو
برارون دیرِ شهر بَینه مهاجر، پر هایته چلچلا اتا نمو جِر، بهار بی چلچلا، رویی ندارنه، بـِن هایره شه تتی؛ بویی ندارنه، کاله سَوزه ولی بی شبنم هسته، امه لتکا گرفتار غم هسته. برار عیدی امو مادرمه کرده، هلی‌دار ره تو بَیت بو، برمه کرده، ونه رو گل ونوشه خنده کرده، بخندست بو بهار ره زنده کرده، رِقِد بورده اسا زلفِ ونوشه، اسا گیرنه ونوشه، خِد ره گوشه. تلار خشک و چلو خشک و چنار خشک، یلاق سبزه تا دریو کنار خشک، برار وختی مه غربت ناخِش هسته، مگه دل در وطن، مه‌سّه خِش هسته؟ بتومبه بشنوئم یورِ صدا ره، برار جانِ غریبیِ نوا ره، الهی پر بَوینم هند و جر ره. بوینم که برارون زنّه در ره. امه خنده بلند بوّه، پر هایره، یلاق ره تا لب دریو سَر هایره، بوینم کل‌تلار چکّه‌سما ره، امه شور و نوای طالبا ره، کشه بَیریم دئی ره سون پیرار، بَوینیم نوج بزو سرپیشِ اِزّار.	برادرانم در شهرهای دور مهاجر شدند، پرستوهای رفته هیچ‌یک بازنگشتند. بهار بدون پرستو معنایی ندارد، اگر پر از شکوفه هم باشد، بویی ندارد. زمین سبز می‌شود ولی شبنمی بر آن نخواهد بود، چون زمین ما گرفتار غم است برادر هر سال می‌آمد و عیدمان را نو می‌کرد اگر درخت آلوچه تب می‌کرد، برایش گریه می‌کرد گل بنفشه به روی او می‌خندید، خنده‌اش بهار را زندگی می‌بخشید، حالا زلف بنفشه از هم پاشیده، حالا بنفشه خودش را کناره می‌گیرد، تلار خشک و چاه‌آب خشک و چنار خشک، از سبزه ییلاق تا ساحل دریا خشک، برادر وقتی در غربت ناخوش است، مگر دل من می‌تواند در وطن شاد باشد؟ نمی‌توانم صداهای دور را بشنوم، نوای غریبی برادر را نمی‌شنوم. الهی همه جا پر [از خوشی] ببینم. ببینم که برادرانم درب را می‌کوبند. خنده‌هایمان بلند باشد و پر بگیرد، از ییلاقات تا سواحل را فرا بگیرد ببینم که در تلار باز هم می‌رقصند، شور و نوای طالبا برپاست، و مانند سال‌های دور، یکدیگر را به آغوش می‌کشیم، ببینم درخت آزادی در آنجا جوانه زده‌است.
بخشی از ته صدا، آلبوم مازرون
دشت و لتکا ره بـِن هایته ونگ و وا، ساز و آواز همند بورده هوا، کوه سیوا خوندنه شه‌سّه، رود سیوا، من بموندستمُ و دردِ بی‌دوا، ته صدا نرسنه تا منه گوش، حِف این گوش که دَوِندِن ونه لوش ... اتا اهل قبلهٔ خدوم ردا، مه صدا ره بَوِره، محض خدا، بوّه اون دریاکنارِ کدخدا، وقتی ساز ره ورنی و زندی جـِدا، ته صدا نرسنه تا منه گوش، حِف این گوش که دَوِندِن ونه لوش الغرض، قصهٔ گوش دارمه برار، قصهٔ دَوِسته لوش دارمه برار، اتا سینه پرِ جوش دارمه برار، پیش خِد شه‌سّه سروش دارمه برار، ته صدا نرسنه تا منه گوش، حِف این گوش که دَوِندِن ونه لوش	دشت و مزرعه پر از فریاد و سر-صداست، ساز و آواز دشت‌ها به هوا می‌رود، کوه برای خود جدا می‌خواند، رود جدا، من ماندم و درد بی‌دوایم صدای تو نمی‌رسد به گوش من، حیف این گوش که درش را گل بگیرند. ... یک اهل قبلهٔ دارای ردای خدمت، صدای مرا ببرد، محض خدا، بگوید آن کدخدای دریاکناران، وقتی ساز را می‌برد و دور از من می‌نوازد، صدای تو نمی‌رسد به گوش من، حیف این گوش که درش را گل بگیرند. الغرض، قصهٔ گوش دارم، برادر، قصهٔ درهای گل گرفته دارم، برادر، سینه‌ای پر از درد دارم، برادر، با خودم صحبت می‌کنم، برادر، صدای تو نمی‌رسد به گوش من، حیف این گوش که درش را گل بگیرند.
بخشی از پئیز، آلبوم مازرون دو
پئیزماهه، مه ره هاجیش دکته، دل سروشته، مه ره هم پیش دکته. بموئه زرد خزونِ کوچه‌بار، سر بیارده تا مه سره‌پیش دکته. شومبه هارشم چتی‌ئه سوزِ چنار، چه بخوشته، چه ونه ریش دکته؟ بدیمه لرزنه ازّار و پئیز، فکر اون زردِ انار شیش دکته. تا که قد داشته، بَروشته ونه تن، بوسّه ون سبزه‌دمِ پیش دکته. تا که بشنُسته گِلام، اوذرِ شونگ، هولِ وسّه، با دِتا هیش، دکته. فِک و افرا و اغوزدارِ گلام، کینگ‌چرخ هایته ونه پیش دکته. مه گمون، اِفتابه وه، نا که گلام. آسمون جا بلاتشویش دکته. مه ره هولِ توتراکِ تیره‌ما… یاد اون چچکلِ کِل‌پیش دکته باتمه «میرزا، لک و لا ره گرم هاکن، تا زمستون ته ره اَی پیش نکته.»	ماه پاییز است، بدنم را لرزش آمده، دل با خود حرف می‌زند، برای خودم هم پیش می‌آید. زرد شدن کوچه‌باغ‌ها فرا رسیده، سر جنبانده و تا حیاط خانه‌ام آمده. می‌روم ببینم مشکل چنار چیست، چرا خشکیده و ریشش افتاده؟ دیدم که درخت آزاد می‌لرزد و بیم ترکه‌های پاییز را دارد. تا قدرت داشت، آن را زد. افتاد و کنار دم سبزش فرو نشست. وقتی برگ فریاد باد سرد جنوبی را شنید، از ترس آن، با دو تا «هیش» افتاد. برگ‌های بید و افرا و گردو، در آسمان چرخیدند و نقش زمین شدند. از نظر من، این‌ها خورشیدند، نه برگ، بلاتشویش (یا بلاتشبیه) از آسمان نازل شده‌اند. من از ترس توفان‌های تیره‌ماه… یاد آن هیزم نیم‌سوختهٔ حیاط افتادم، [به خودم] گفتم «میرزا، بساط و رخت‌خوابت را گرم کن، تا زمستان از تو پیشی نگرفته.»
بخشی از چل سال عاشقی، آلبوم چل سال عاشقی
چل ساله منه مازنیِ زنا هسّی و اَی فارسی گپ زنّی مِه جا چل ساله که سالی یک کش، چن کش، تسه وندمبه سوت خوندمبه سرود فارسی سرومبه اما چل ساله که ته همراکت، مه زبون نیه هکت دل ته پیش داشتما، زبون شه پیش تا وره آل نوره، شال نخره ته شه دوندی که من این زوون جا ونوشه ره هشوش بیاردمه، چشمه ره جوش بیاردمه، ککی ره روش بیاردمه مه کلوم سوزه واش ویشه ره موندنه نا سردی زمسون گس دنه، نا گرمی تابسون ه بهاره پیش کفنا، دل دمبال شونه وقتی دل ونگ کمه، صد تا کله ونگ مه جوابه تسه تا به اینجه و این گدر، هر کجه و هر گذر کم ننالسّمه مثل لله وا کم نوارسّمه مثل اوره هوا اما خدا سر شاهده تره اگه کم نیّه، مره امّا چم نیّه خا چتی هاکردبوم، با ته زبون، که فارسی پتی هاکردی مه دهون چل ساله پیش وقتی گتمه ته بلا مه دل مره ارب اشایی مره شه در وردی مه زوونه اما نا اسا وقتی گمبه تسه پرپتو بوّم، تش سر او بوّم گنی جان در بوره، خدا نکنه چل ساله پیش وقتی گتمه کرک ره هیش هاکن نا که کرکه اشناسی و نا پرکه اسا مه دربن کرک پر دنی و مه دوش سر پرک اسا ته شه من بهی اما ای فارسی گپ زنّی منه مازنی جا	چهل سال است که همسر منِ مازندرانی هستی و هنوز هم با من فارسی حرف می‌زنی چهل سال است که هر سال برایت چندین بار شعر و سرود می‌سرایم به فارسی هم می‌سرایم چهل سال است که با توأم، ولی زبانم تغییری نکرده دلم پیش تو بود و زبانم پیش خودم مواظبش بودم تا آل نبردش، شغال نخوردش… تو خود می‌دانی که من با این زبان، بنفشه را رشد می‌آورم، چشمه را جوش می‌آورم، نیلوفر را پروار می‌کنم کلام من همچون سبزه‌های جنگل است نه سردی زمستان و نه گرمی تابستان بر آن کاری نیستند. بهار را به استقبال می‌رود و دلم پشت سرش حرکت می‌کند وقتی دلم فریاد می‌زنم، صدها کِل در جوابم می‌شنوم. برای تو تا این لحظه، هیچ جا و هیچ زمان کم، همچون لَـله‌وا، ننالیدم کم، همچون ابر، برایت نباریدم اما خدا شاهد است اگر بر تو کم نبوده باشد، بر من خیلی راحت نگذشت چه می‌کردم با زبان تو، که فارسی را بر دهانم فروکردی. چهل ساله پیش وقتی می‌گفتم «ته بلا مه سر»، (درد و بلات به سرم بخوره) به من چشم‌غره می‌رفتی، متوجه منظورم می‌شدی، ولی زبانم را متوجه نمی‌شدی. ولی حالا که می‌گویم «تسه پرپتو بوّم، تش سر او بوّم» (برایت پر پر شوم، آتش روی آب شوم) می‌گویی «جان در بوره، خدا نَکِنه» (جانم فدایت، خدا نکند) چهل سال پیش وقتی می‌گفتم «کرک ره هیش هاکن» مرغ را پر بده نه «کرک» (مرغ) را می‌فهمیدی و نه «پرک» (غبار) را، حالا هم «کرک» را از داخل خانه پر می‌دهی و هم «پرک» کتم را می‌تکانی. حالا تو خود من شدی، اما هنوز با منِ مازندرانی فارسی حرف می‌زنی.
بخشی از زوون‌درازی، آلبوم چل سال عاشقی
وقتی خامبه حرف دل بزنم نیمه مجاز وختی که شونی زمر تا بییرم زوون ره گاز… مه ره کلاغ چینده ممیز، انه خط زنده مه شعر ره چنده اینجه بکشم ممیزِ وشیلِ ناز؟! اینجه هرکس سر هاده شه سه کیجاجان راحته دِ کرور چاپ بونه شعر بی‌جواز و باجواز… ... شونه صد کش دیره شهر امما نوینه شه خدا این خدا نیشته منه گاله به سر نا که حجاز وقتی ناامنه شمه دیّن و من دومبه وه ره مسّه توف شندنه تاریخ بَییرم زوون ره گاز من نلمبه بندِ واش بَیره شمه ککیِ حق من ورا کمبه شمه لتکا دله چور و چماز لینگِ نلمه مَهرِ دم، دستِ شه کنگلی کِلی دومبه باد یارنه آدم ره زهر ئ اینتی مهر ؤ ماز امّا نلمه ضربعلی شام بخره وره کباب یارعلی بچا پلا با دِ تا بپلاسته پیاز	وقتی می‌خواهم حرف دلم را بزنم مجاز نیستم وقتی می‌خواهیم صدا را به اوجش برسانیم مجبوریم زبانمان را گاز بگیریم… کلاغ (حیوان شومی) برایم خط مشی می‌گذارد، می‌آید و شعرم را خط می‌زند چقدر باید اینجا از این خطِ ممیزِ نازک (پر از قوانین دست و پاگیر) تبعیت کنم؟! اینجا هرکس برای خودش دخترجان (مجاز از تمام اشعار عاشقانه) بخواند راحت است شعرهای مجاز و غیرمجازی بسیاری چاپ می‌شوند… ... بارها به شهر دور می‌رود ولی خدایش را نمی‌بیند این خدا بالای سر منی نشسته که خانه‌ام گالی‌پوشی است. وقتی بودن شما امینیت ندارد و من این را می‌دانم، تاریخ به من تف می‌اندازد اگر زبانم را گاز بگیرم. من اجازه نمی‌دهم که علف هرزه حِق نیلوفر را بگیرد. من از باغچه شما علف‌های هرز را می‌زدایم پا را کنار مار و دست را در لانه زنبور قرار نمی‌دهم می‌دانم که زهر اینگونه مار و زنبور، ورم ایجاد می‌کند اما اجازه نمی‌دهم که ضربعلی شام کباب بره بخورد [و] یارعلی برنج سردی را با دو تا پیاز پلاسیده [بخورد]
بخشی از من و مه دل، آلبوم چل سال عاشقی
مه ره گانّه که «کی هستی؟ تنه نوم مردم تِک ره رج نی‌یه. ته زوون سرخِ قلم، ته کتاب سوزِ گلام.» گانّه «پر بیّه اِما جه ته کلام» مه ره مشت هسته جواب. گوش همه دره دار تِک، اینه وندمبه شه تِک، گامبه حیفه میرزعمو پیرسری بوّه لوتِک.	به من می‌گویند «تو کی هستی؟ اسمت روی زبان مردم نمی‌چرخد. زبانت قلمی سرخ و کتابت درد برگ‌هاست» می‌گویند «ما از کلامت پر شدیم» من جواب خوبی برایشان دارم [ولی] گوش‌های همه بالای درخت است، برای همین دهانم را می‌بندم، [به خود] می‌گویم حیف است که میرزعمو در عهد پیری با لگدی طرد شود.
بخشی از توتندی، آلبوم پس ته کوئی
مه زلیخا گانه «بـِل دسته هارش چنده بلنده! ینگِ دنیا کاجه و تا به فلسطین؟» گمبه «اَی کتره نائو. باتنه بیل؛ نا که گروازِ برار، هوکایِ فامیل. بیلِ دسته اگه ویندی رسنه از ینگِ اونجه تا اِما جه، خاک عالم روم به دیوار، سر اینجه، که گلس کنّه اگه بیل به اِما جه هامجه.» ... آخ… تِک ره بتتر که دَوِندِم تا که نوِّن «ته زوون چنده درازه؟» شرح درد و ناخِشی هم اگه نوّه، یک-دِ صد مسئله دارمی که قلم‌زن ونه بَیره بَزِنه پشو-پشو. تا نمونده، نکنه بوّه دِشو. ... مه ره کلاج چینده، گانه «اهه. اهه.» اَی منه سر زنده زله. گنّه هسته نِزِله. من شه دومبه از فشار سخن کلّارضای تیم‌بنی اینطری بَیمه. در حقیقت تری بَیمه. امّا استامینفِن ره مه زلیخا گانه حتماً ته بَخِر. گانه «تو بَیته ته ره، توتندی‌یه دارنی سِروش. شه قلم ره دِنی روش. اینه که رت‌ته گِنی، شه کلّه توم گت‌ته گنی. نخه چو ماز کِلی. تنه دَس وانه گِلی» گامبه «آی گجِ زنا… وقتی این بی‌خون بَیی دَس وانه گردِنِ وبال، بل که بَیرن هاکنن هر دِ ره نال. آخ که مه سر ره بخره مه ولِ دَس، که نوو تنه دِل ونه سه پس. رو به دیفار آخه من شاعرمه. مه قلم چنده ته زلف ره بَنِمه؟ چنده بَیرم ونه جا شه کَلِ سَر ره بکوئم؟ من اگه تِک ره دَوندِم، شه قلم ره هاکنم تیم‌جارِ راسته، شه کتاب ره هاکنم شوپرپریِ کینگِ بـِن، کی بتونده سخن کلّارضای تیم‌بنی ره اینطری رج دچینه؟ وه ره اینجه هچینه. من شه میرمه. امّا فردا گِلِ بـِن کانّه مه ره پلی-پلی، اگه امروز هزنم سرخ پتی ره شه گلی. سر من مه دم ره نی، خا دیگه توتندی‌یه… تا که تو دارمه و سر زنده زله، سر ره یارمه که هارشم این دله، کی بمرده وشنایی، که خارنه تیرنگ ره ناشتایی. ... میرزعمو ته خاطری ونده تِک مِجِنه پتک-پتک هرچی باتمه، ته بائو توتندی‌یه این خونش از بلبلِ همندی‌یه»	زلیخای من می‌گوید «ببین دستهٔ بیل چقدر بلنده! اون ور دنیا کجا و فلسطین کجا؟» در جوابش می‌گویم «باز کنایه نزن. گفتند بیل؛ نه برادر کج‌بیل و از فامیل‌های داس. اگر می‌بینی دست بیل از آنجای دور تا به ما می‌رسد، روم به دیوار، خاک عالم بر سر اینجایی‌ها که آب‌دهانشان از ترس به راه می‌افتد اگر بیل به سوی ما حرکتی رود.» ... آخ… بهتر که دهنم را ببندم تا نگویند «زبانت چقدر دراز است؟» شرح درد و مریضی‌هایم که نباشد، دو صد مسئله می‌ماند که قلم‌زن باید بگیرد و بررسی‌اش کند. تا نماند و مانند دوشاب شود. ... مسخره‌ام می‌کند و می‌گوید «آها. آها.» باز سرم گیج می‌رود و دنیا بر سرم خراب می‌شود. من خودم می‌دانم که از فشار سخن نوهٔ کربلایی رضا اینطوری شدم. در حقیقت دیوانه شدم. اما زلیخایم می‌گوید استامینوفن را حتماً بخور می‌گوید «تب کرده‌ای، هذیان توست که با خودت حرف می‌زنی و می‌نویسی. و این قدر چرت و پرت می‌نویسی و پایت را از گلیمت دراز می‌کنی. چوب را در کندوی عسل فرو نکن، دستت خونی می‌شود.» می‌گویمش «آخه زن گیج من… وقتی که این دست لعنتی را می‌توان وبال گردنی کرد، بگیر هر دو را آویزان کن. این دست به سر من بخورد که تو برای آن دلواپس نباشی. رویم به دیوار، مثلاً من شاعرم. تا کی قلمم زلف تو را وصف کند؟ چقدر باید با مداد سر کچلم را بخارانم؟ من اگر دهانم را ببندم، اگر قلمم را به سمت مزرعه بگیرم، اگر کتابم را زیر باسن خفاش‌ها بیندازم، چه کسی می‌تواند اینچنین حرف‌های نوهٔ کربلایی رضا را رج کند و آن را شعر کند. من نهایتاً می‌میرم ولی در قبر فردا مرا بازخواست می‌کنند اگر امروز دهانم را ببندم. به سرم قسم که جلویم را نگیر، خوب دیگه هذیان است… تا زمانی که سرگیجه دارم و سرم داد می‌کشد، سرم را به درون می‌آورم، تا ببینم کی از گرسنگی می‌میرد و کی قرقاول را صبحانه می‌خورد. ...[با این حال] میرزعمو فقط برای تو جلوی دهانش را می‌گیرد آسته-آسته راه می‌رود هرچه گفتم، تو [به آن‌ها] بگو هذیان است این شعر را به خاطر بلبل باغ گفته. (معنی دیگر: این صدای بلبل باغ است)»
بخشی از مازرون، آلبوم پس ته کوئی
مازرونی هرکاجه بو، اینجه دَوو یا خارجه، خار بوئه، خار-خار هامجه، هسته نخارِ مازرون مثل کوتر پر بزنه، هرکاجه ره سر بزنه، گوم که ننه، شجرهٔ ایل و تِبارِ مازرون. قبله‌نما وقتی بوشه، ازّارِ بـِن، گِل ونوشه، قبله منه، هسته گمون، سمت و هِدارِ مازرون.	مازنی هرکجا باشد، همین‌جا باشد، یا خارج، تندرست باشد، به سلامتی راه برود، باز هم [از دلتنگی] برای مازندران ناخوش است. همچون کبوتر پر بکشد، به هر جایی هم برود، [باز هم] شجرهٔ ایل و تبار مازندرانی[اش] گم نمی‌شود. قبله‌نما وقتی گل بنفشهٔ زیر درخت آزاد باشد، قبلهٔ من، به یقین، سمت و سوی مازندران است.
بخشی از درکّ نمو، آلبوم پس ته کوئی
بَیته همند ره منه شونگ و ونگ‌وا، مشته مه نوا، داد مه بلنده و اتا برار ننه. درکِّ نمو. دشمن ره بـِن هایته وطن، کو مه جان برار، دوِّه مه کنار، دست دوِّه برنو و سِرخون سِوار، ننه، درکّ نمو. ساینه نشینه، مه مشق و مه مداد، نشتونّه مه داد، اون گوش که بت و مه تِک هِدار ننه، درکّ نمو.	دشت را فریاد و داد و بیداد من پر کرده، نوایم بلند است، داد من بلند است و برادری نمی‌آید، به درک که نیامد. دشمن وطن را گرفته، «جان برار» من کجاست، که کنارم باشد، دستش برنو باشد و بر اسب سرخی بنشیند، نمی‌آید، به درک که نیامد. مشق و مداد من در سایه‌ای نشسته، کسی صدایم را نمی‌شنود، آن گوشی که لازم است، به سوی دهانم نمی‌آید، به درک که نیامد.
بخشی از جینگا، آلبوم پس ته کویی
... مشق و مدرسه ره من کاب هدامه خله سخت هسته؛ هوا سرد و امه سینه پر درد و زمونه مول و نامرد امّا من علی‌طلوع تا به نماشته، درمه سروقت کتاب و درس و فکرِ شه پییر تا ونه داد ره اینجه کاشم نزنه ... اون معلم که دنه تاریخ و جوغرافی ره دَرس، گال‌به‌گال بد گانه از ظلم دِصد شاهی که پیش‌تر دَیینه، وه ره گانّه که چپه، دولتِ جا. دره دیروز ره گانه که نشون هاده امروز اِما ره، اره امروز؛ که شاهونشاه وونه ساینهٔ خدا، وه ره اسب بنه بزو، امام رضا نجات هدا، ... دمبه دس به امنیه، تا وه ره دست‌بند بَزِنِن. امّا سرکار گانه «نا، همینتی شومبی» اتا دَس ره استوار، اتّا ره اتّی ماسنه، شومبی بریم. مثل اتا چیندکا، واشهٔ دَست بیمه اسیر، سون آشکاری وَره، بخرده تیر. شهر همه شه‌سّه دارنّه رفت و روش، کی مه حرف ره دنه گوش؟ مِن و مه لینگِ کَلوش، بتونسته بیاره وشون ره جوش. خا مه این خالکِ دَس، دَی‌بو اگه بَبایِ دَس، یا اگه هامته‌بوم، میون شه مار و پییر، یا من هم لی‌لی بَیت‌بوم، ماه ساقِ سَر بخت‌بوم، خاستمه هارشم، شاهِ قاطر لو زوئه، کفته ونه مشتری ناشته؟ ... پیش خِد گپ زومه که ویمبه مه ره ورنّه پاسگاهِ دله. امّا ای کاش نشی‌بوم، اما ای کاش ندی‌بوم، پییر ره شه اشکمِ سَر، تختهٔ رو، دَوستوئه. ونه دَس و لینگ دَوِست، ونه لینگِ کاب بوئست، ونه می چکل-پکل، ونه سر-تن خاک-خل. گامبه جان دربوره مه که ندی‌بوم اینتی پییر ره، که دَوِندن ونه دَس ره، که دَشِندن ونه پر ره. ویمبه پاسگاهِ دله این ور و اون وَر، دِتا صف امنیه اِستا، وشون دَس دره برنو، همه سرنیزه بَزه، سر کلاه آهنی، لینگ دره اتا شاب جلو، هنتا خال هاکن، بپّرس هستنه تا سر دکفن، اتا شوکا ره، دِماسِن ونوشهٔ حِق، تا بهار نکانه جغ. اتا استوار دَس ویمبه، بلند قمطری، اتّی هم سر رسنه، با پِک-و-پوز افسری، زنّه لینگ ره دیم-به-دیم، گانّه خَوردار، مِن اسا مثل وَرهٔ بی‌قرار، خامبه بورم سمت پییر، مردی نی‌لنده. ... ته صدا، نالهٔ رمضون و حسین و جان‌براره. درد و بدبختی مردم ته کناره، شو ته یاره، هرچی مظلوم، هرچی بی‌کس، ته براره. چه ونه مردِمِ تن ره اینجه شلّاق بَزِنن؟ چه ونه مردم دِل ره اینطِری داغ بزنن؟ ویمبه که جان پییر شه جانِ سر ره جان‌کندی سمت من کانده بلند، ونه چش صد تا کتاب قاعده دارنه سخن. من شه در ورمه ونه اشاره ره، مه ره حالی وونه راز بفره ره، یعنن که دشمنِ پیش خِد ره مکدر ننمه. اون رئیس امنیه، اتا لو زنده پییر ره، گانه «دوندی چچی وسّه خامبه اینجه ته وچه حضور داره؟ خامبه که عبرت وه بوّه و نشوئه پییرِ په.» ... گانه «ای شاهِ غلام، ته مه کَت ره وندِنی، قمطری زندی ونه پیش، تا ته خیال پسر ره عبرت بواشه سف‌سابی و ندوندی که ته مکتب بساتی. من ونه‌سّه خله شو تا به صوایی، باتمه دَس شما صدتا بهار گل باغ گو دکته، صدتا ازّار بکته، صدتا چشمه هِکته. ته اسا قمطری جا بیتی مه پش، ظلم ره تماشا هدائی. ته ونه‌سه اینطری نشونیِ شاه هدائی. مه خیال جمع بونه و دومبه که اتّی دره بیره منه په، وه بتونده اینجه آرزو ره مه هاپه. اتا چنتا مه ره ویشته بزنین، تا مه وچه، دِل ره شه گرم هاکنه، اینجه نچه.»...	... مشق و مدرسه را حسابی پی گرفتم خیلی سخت است؛ هوا سرد و سینه پر از درد و زمانه موزمار و نامرد اما من علی‌الطلوع تا به غروب، سروقت کتاب و درس و افکار پدرم بودم تا فریادش اینجا به هدر نرود. ... آن معلمی که تاریخ و جغرافیا درس می‌دهد، مدام از ظلم صدها شاهی می‌گوید که در تاریخ بودند، می‌گویند او چپ‌گراست. دارد از دیروز می‌گوید تا نشانی امروز را دهد، بله امروز؛ که شاهنشاه سایهٔ خداست، همان که اسب او را زمین زد ولی امام رضا نجاتش داد، ... دستم را به پلیس می‌دهم تا دست‌بند بزنند. اما سرکار می‌گوید «نه، همینطوری می‌رویم» دستم را استوار و دیگری گرفته و می‌برند. مثل یک جوجه به دست شاهینی اسیر شدم، مانند بره‌ای وحشی که تیر خورده می‌مانم. در شهر رفت و آمد زیادی است، ولی چه کسی به من توجه می‌کند؟ وضعیت من با آن کفش‌هایم، نمی‌تواند مردم را به جوش آورد. خُب، اگر این دست نازنین من اگر، در دست پدرم بود، یا اگر میان والدینم راه می‌رفتم، یا اگر با کرشمه بودم و روی ساق پای ماه می‌خوابیدم، می‌خواهم بدانم، آن وقت برای فضولات خر شاه هم مشتری نبود؟ (اگر از خانواده متول بودم، مردم به دادم توجه می‌کردند) ... با خودم حرف می‌زنم که می‌بینم وارد پاسگاه شدیم. اما کاش نمی‌رفتم، اما کاش نمی‌دیدم، پدرم را بر شکمش روی تخته بسته‌اند. دست و پایش بسته، پاشنه پایش جدا شده، موهایش نامرتب، بر بدنش خاک نشسته. می‌گویم «جانم فدایت شود و این روز را نبینم، که دستت بسته باشد، و هیبتت را ریخته باشند.» می‌بینم دو سوی پاسگاه ده‌ها پلیس ایستاده‌اند، برنو (نوعی اسلحه) به دستشان و سرنیزه بر آن [آماده‌اند]، سرشان کلاه آهنی است و یک پایشان جلوست، گویی آماده‌اند آهویی آزاد شود و بر سرش بیافتند، و گلوی بنفشه را بفشارند، تا بهار را نوید ندهد. دست استواری شلاق بزرگی است، دیگری با هیبت افسری می‌آید، پاهایشان را بهم زده و خبردار می‌گویند، من حالا مثل بره‌ای بی‌قرارم، می‌خواهم سمت پدرم بدوم، مردک نمی‌گذارد. ... صدای تو نالهٔ بسیاری است. درد و بدبختی مردم در کنار توست، شب یاور توست، هرچه مظلوم، هرچه بی‌کس، برادر توست. چرا باید این گونه بر بدن کسی شلاق بخورد؟ چرا باید این گونه بر قلب مردم داغ بزنند؟ می‌بینم پدر عزیزم سر گرامیش را به سمت من آرام بلند کرده، در چشم‌هایش هزاران کتاب حرف نهفته‌است. من اشاره‌اش را درمی‌یابم، من رمز و راز اشارت ابروها را می‌دانم، می‌گوید خود را نزد دشمن مکدر نکن. آن رئیس پلیس لگدی به پدرم زد و گفت «می‌دانی چرا پسرت را اینجا آوردم؟ می‌خواهم عبرتش شود و به راه تو نرود.» ... [پدرم در جواب] می‌گوید «ای نوکر شاه، تو مرا نزد او بسته و شلاق می‌زنی، تا به خیالت برایش عبرت شوم، احمقی و نمی‌فهمی برایش مکتب ساختی. من برایش هرشب تعریف کرم، چگونه مانند گاو به باغ گل‌های بهاری افتادید، صدها درخت آزاد را زدید، صدتا چشمه را خشکاندید. تو به وسیله این شلاق بر پشت من ظلم را نمایش دادی. تو این گونه برایش نشانی شاه را دادی. خیالم حالا جمع شد و می‌دانم کسی راهم را ادامه می‌دهد، او آرمان مرا دنبال خواهد کرد. چندتا بیشتر مرا بزنید، تا بچه‌ام، دلش را گرم بدارد، اینجا از سردی نچاید.»...
بخشی از گرونی
خسه بیمه! دَیّنِ مه واری هم بیّه گرون خامبه خدِّ بکوشم، گَل‌داری هم بیّه گرون دیگه از داشتی-نداشتی نَوِنه گب بزوئن اسا دَیّن، به نخر - نداشتی هم بیّه گرون بال‌خنه نخاسمی، روجین‌داره، حلب‌به سر اتا پچکه کرِسِ اجاری هم بیّه گرون گوشتِ کنه دولتی، تَشنی بونه حکومتی کِرک مردال بئیِ درباری هم بیّه گرون	خسته شده‌ام! وجود داشتن کسی مثل من هم گران شده می‌خواهم خودکشی کنم؛ مرگ‌موش هم گران شده دیگر از داشتی و نداشتی نمی‌توان گفت حالا بودن، با نخوردن و نداشتن هم گران شده بالاخانه‌ای که پنجره داشته باشد و سقفش حلب باشد، نخواستیم، آغل کوچک اجاره‌ای هم گران شده گوشت را [به قیمت] دولتی کرده‌اند و جوجه‌تیغی حکومتی شده حتی مرغ مُردنی درباری هم گران شده
بخشی از شعری که برای گورخواب‌ها سرود
کاخ ابیض نیشتی و ندوندی این سرد کرس هم مه وسه سرپناه بَیه و هم ماچکل و مَر اتا عمری من و مه سِلیک-پِلیک شمه قرار تا کمر تیل امه شه، امبا ته زندی امه کَر شِسِه بی خد نیشتی و شعار همدلی دنی خله جول بَیه اسا مین دلهٔ گشاده جر خا شه بیرین بدوجین مه تکِ په امبا دونین، گوشِ غول کنده مه جانِ ونگ وا، تا دیر شَر انده خوندمبه که تا مِرغ هوا خونش بئن انده ونگ کمبه که پِر بوه شمه کاسهٔ زر اون زمون مردم قرضِ من ادا کمبه به شعر عب نکنده سر بوره مه دار تک، اتا سحر	در کاخ سپید خود نشسته‌ای و نمی‌دانی این آغل سرد هم برای من سرپناه شده و هم برای مارمولک و مار عمری من و فرودستان به قرار شما تا کمر در گل و لای فرو رفتیم و آخر شما محصولات را درو کردید برای خودت آنجا نشسته‌ای و شعار «همدلی» می‌دهی حالا شکاف این میانه بسیار ژرف شده خوب شما بگیرید دهنم را بدوزید، اما بدانید، تا دورادورها، سر و صدای عزیز من، گوش‌ها را کر می‌کند انقدر می‌خوانم تا مرغان آسمان همراهم بخوانند انقدر فریاد می‌کشم تا کاسه‌ی زر شما پر شود آن هنگام است که دِینم به مردم را با شعر ادا کرده‌ام عیبی ندارد اگر سحری سرم به نوک دار رفت

نقل‌قول‌ها

• بر اساس مقررات موجود، ناچار بودم بدنبال ناشری باشم که بتواند برای اخذ مجوز و تنظیم و تدوینش اقدام کند. در آغاز رغبتم نبود به دست‌چینی شعر – وقطعاتی که اکابر مسئول را خوش بیاید…! من که از اول انقلاب به سرود تبری رو آوردم نمی‌توانستم باور کنم مضایق ماضی به قوت خود باقی اند! من مجموعه ای از فریادهای رها شدهٔ مردم سرزمینم را داشتم که از پسِ قرون سخت و ستمگر برمی‌خواست پس دلیلی –انتظاری و توقعی نداشتم که با دستِ خود، مجبور به بستن حنجره شعر بشوم … !اما دریغ که جز اینم چاره ای نبود !!!
• ناشران خودسانسور شدند، اگر قرار است تشخیص خوب و بد به مردم واگذار شود ممیزی به جای نویسنده و مردم، فکر نکند و سانسور را انجام ندهد. از مسئولان هیچ گلایه‌ای نمی‌کنم، چون آن‌ها در فشار هستند و انتقاد به مسئولان هر دوره را نمی‌پسندم چراکه مردم را دچار دلهره می‌کند.

دربارهٔ او

• میرحمزه طاهری هیرکنده‌ای نوپا:
  • بموئه هفت خرداد، باء موارک/استاد گوران میلاد باء موارک//دعا کمبی الهی خش ته باشی/ته تن سالم ته دل شاد باء، موارک
  • ترجمه: هفتم خرداد آمد، مبارک باد/میلاد استاد گوران مبارک باشد//به خدا دعا می‌کنیم که تو شاد باشی/تنت سلامت و دلت شاد باشد، به مبارکی
• ایران‌منش:
  • مگه بی‌یه اون گتِ دریوی جور جول بئی‌بوم/یا نسوم گتِ ازّارِ واری، کول بئی‌بوم//من و ونه فاصله صدتا اَرِش هم به‌دره/من وسّه کور بئی‌بوم یا ونه جا غول بئی‌بوم.
  • ترجمه: مگر می‌شود مانند آن دریای ژرف بالامرتبه شوم؟ /یا مانند آن درخت آزاد درون سایه، پوست-پوست شوم؟ (ایهام میان درخت آزاد و عزادار)//من و او فاصلهٔ بسیار زیادی با هم داریم/من می‌بایست کور می‌شدم یا به جای او کر می‌شدم.
• دکتر حسین اسلامی:
  • کبلائی، تاریخ پِرِ وَنگه/همین وَنگ و وا شادتی دِنّه که اِما گَلی داشتِمی - وَنگِ سَر دامی – /اِسا اَگه گوش دارِتِک دَیّه، /اِما شِه تکلیفّ انجام هِدامی… !/پس تِه گَلیِ دور، /اِما اَگه بیصتا نیشتِمی، /مید به تِه گَلی و تِه وَنگِ وا دارمی… /پس تاریخّ پِر هاکن/تا فردا اِمارِ نَوّن که چه لال بینی…؟
  • ترجمه: کبلائی!/تو تاریخ پر آواز هستی/این فریادهای تو شهادت خواهند داد که ما حنجره داشتیم و فریاد سرمی‌دادیم/حالا اگر گوش شنوا بالای درخت پنهان بود/ما به تکلیف خود عمل کردیم/پس بازهم قربان آن حنجرهٔ تو/ما اگر ساکت می‌نشینیم/امید به فریاد تو و حنجرهٔ تو داریم/پس تاریخ را پر از این فریاد کن/تا در فردای تاریخ نگویند که لال بودیم.